Της Αργυρώς (Ρίκας) Θωμάκου
″Φλόγα του Ταινάρου″
Βαδίζουμε προς τις μεγάλες εορτές των Χριστουγέννων, μέσα σε μία διάχυτη μεμψιμοιρία και δικαιολογημένη αγανάκτηση για το πώς κατάντησε η Πατρίδα μας και η κοινωνίας μας. Όχι! Δεν θα στολίσω το Χριστουγεννιάτικο δέντρο με γκρίνια. Δεν θα υποστώ και σήμερα τον βομβαρδισμό της μαύρης προπαγάνδας. Δεν θα επιτρέψω να βρει γόνιμο έδαφος η σπορά της διχόνοιας, που τόσο αφειδώς σπέρνει η εντολοδόχος κυβέρνηση με την αμέριστη συμπαράσταση της δήθεν, όλων των αποχρώσεων, αντιπολίτευσης. Θα βγάλω από την ψυχή και το μυαλό μου υποκλοπές, Μίχους, Πάτσηδες και Καϊλή. Θα σβήσω τις εικόνες ντροπής των βανδαλισμών από Ρομά, με την Αστυνομία (σ.σ. Την Αστυνομία, που έντεχνα και μεθοδικά έχουν “ευνουχίσει” όλες οι κυβερνήσεις της αποκαλούμενης μεταπολίτευσης) απλό θεατή, γιατί αυτές τις εντολές έχει από την πολιτική ηγεσία, η οποία ουδέποτε ενδιαφέρθηκε για την ασφάλεια Αστυνομικών και πολιτών. Θα αφεθώ να με κατακλύσουν μνήμες μίας λησμονημένης από πολλούς, ηρωικής εποχής. Θεωρώ ηθική υποχρέωση να καταδείξουμε, στηριζόμενοι μόνο στην ένδοξη Ιστορία μας, ότι αποτελεί «ύβρη» (σ.σ. με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου) το πρόσφατο ψήφισμα της κυπριακής βουλής περί «διακοπής απόδοσης τιμών στον Γεώργιο Γρίβα…». Οι μνήμες που θα μας φτιάξουν τη διάθεση, που θα μας ανυψώσουν το φρόνημα έρχονται από το μαρτυρικό νησί της Αφροδίτης στα χρόνια του ένδοξου αγώνα της ΕΟΚΑ.
Αλλά ας ξεκινήσουμε από την Ελλάδα του 1949. Ο συμμοριτοπόλεμος τελείωσε. Η αντιστασιακή οργάνωση «Χ», η οργάνωση που συνέβαλε αποφασιστικά στη διάσωση της Αθήνας από τα νύχια των εντολοδόχων του Στάλιν, παύει να υφίσταται. Όμως, ο Αρχηγός της «Χ», ο Γεώργιος Γρίβας – Διγενής και τα στελέχη της δεν έχουν εκπληρώσει τα οράματά τους: Β. Ήπειρος, Μεγαλόνησος, Ελληνισμός της Πόλης, Μοναστήρι, Ανατολική Ρωμυλία, παραμένουν σκλαβωμένα. Οι “σύμμαχοι” και κυρίως η Βρετανία “ξέχασαν” γρήγορα τις μεγαλοστομίες και τις υποσχέσεις τους. Δεν τους συγκινούν πλέον, οι θυσίες και η τεράστια προσφορά του Ελληνισμού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Κύπρος μάλιστα είναι σκλαβωμένη από τη “σύμμαχο” Βρετανία. Ο Γρίβας, σκέφτεται ήδη πως θα ελευθερώσει τη γενέτειρά του. Φροντίζει και μεταφέρεται μυστικά στη Μεγαλόνησο όλος ο εξοπλισμός της «Χ».
1 Απριλίου 1955. Η Ελληνική Ψυχή, με τον ίδιο Αρχηγό και με αυτόν τον εξοπλισμό πολεμά μια αυτοκρατορία. Ο μεγαλειώδης αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκινά. Η παλλόμενη από Εθνικό ενθουσιασμό Κύπρος διψά για Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα. Η έλλειψη στρατιωτικής πείρας από την πλευρά των νεαρών Κυπρίων μαχητών αναπληρώνεται από τον ενθουσιασμό τους και την μέχρις αυτοθυσίας διάθεση τους να πλήξουν τον κατακτητή εχθρό.
Φθινόπωρο του 1955. Οι Βρετανοί κατακτητές έχουν συνειδητοποιήσει ότι η καταστολή του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ δεν θα είναι εύκολη, όπως είχαν εκτιμήσει αρχικά. Οι επιθέσεις της οργάνωσης προσλαμβάνουν μαζικό χαρακτήρα, τόσο από τις ομάδες κρούσης στις πόλεις, όσο και στους ορεινούς όγκους του Τροόδους, όπου κτυπά η καρδιά της ΕΟΚΑ, με την μορφολογία του εδάφους να ευνοεί τα αιφνιδιαστικά κτυπήματα στον κατακτητή. Το Τρόοδος συνεπώς επιλέγουν οι Βρετανικές δυνάμεις κατοχής για να διενεργήσουν ευρείας έκτασης εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.
28 Οκτωβρίου. Φαίνεται καθαρά ο φόβος του δυνάστη. Η αποικιακή διοίκηση, επιβάλει νέους περιοριστικούς όρους και ποινές. Απαγορεύεται στους Κυπρίους ο εορτασμός του "ΟΧΙ”.
23 Νοέμβριου. Σε αντιπερισπασμό προς τα καταπιεστικά μέτρα των Βρετανών ο Γεώργιος Γρίβας διατάσσει την υλοποίηση της επιχείρησης «Προς την Νίκην». Πλήθος επιθέσεων εξαπολύεται από την ΕΟΚΑ σε παγκύπρια κλίμακα. Ο ίδιος ο αρχηγός με ολιγομελή ομάδα, στήνει ενέδρα στις κοντά στο χωρίο Κυπερούντα, σε δύο στρατιωτικά οχήματα των Βρετανών, τα οποία καταστρέφει ρίχνοντάς τα στον γκρεμό, συμπαρασύροντας τους στρατιώτες που επέβαιναν.
24 Νοέμβριου. Οι Βρετανοί κηρύσσουν ολόκληρο το νησί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Όποιος συλληφθεί να μεταφέρει όπλα ή πυρομαχικά, έστω και φυσίγγια. καταδικάζεται σε θάνατο. Για δολιοφθορές σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή χώρους κοινής ωφελείας, όπως οι σταθμοί παράγωγης ρεύματος και τα δίκτυα παροχής ύδατος, προβλέπονται ισόβια δεσμά Οι δημόσιες συγκεντρώσεις απαγορεύονται. Οι Βρετανοί κατακτητές με τέτοιου είδους καταπιεστικά μέτρα έχουν ως στόχο την κατατρομοκράτηση των Ελλήνων της Κύπρου. Όμως οι Έλληνες της Κύπρου αντιδρούν. Στην τεράστια πλειοψηφία τους τάσσονται στο πλευρό της ΕΟΚΑ, συνδράμοντας με κάθε τρόπο τους μαχητές της και επιδεικνύοντος αξιοθαύμαστη αντοχή και καρτερικότητα. Βέβαια όπως σε κάθε Εθνικό αγώνα έτσι και τώρα ″απόντες″ είναι οι κουμουνιστές, οι οποίοι αποκαλούν τους μαχητές της ΕΟΚΑ ″τρομοκράτες″ όπως δηλαδή τους αποκαλούν και οι Άγγλοι και οι τουρκοκύπριοι. Ο Διγενής εύστοχα παρατηρεί: «Έχουμε τρεις εχθρούς: Τους Άγγλους, τους τούρκους και τους κομμουνιστές. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, είναι οι κομμουνιστές». Βρετανός αξιωματούχος της αποικιακής διοίκησης τον επιβεβαιώνει γράφοντας σε εμπιστευτική του έκθεση: «…μια σειρά από επιθέσεις τόσο στις πόλεις της Κύπρου, όσο και στην ύπαιθρο, κατέδειξε ότι η τρομοκρατική οργάνωση (σ.σ. εννοεί την ΕΟΚΑ) επεκτάθηκε σε ολόκληρο το νησί. Είχαμε ήδη τους πρώτους νεκρούς στρατιώτες μας…. Δεν μπορούσαμε να στηριζόμαστε στους Έλληνες που υπηρετούν ως αστυνομικοί. Γι αυτό στραφήκαμε στα μέλη της τουρκοκυπριακής μειονότητας, νομιμόφρονα σε εμάς και αφοσιωμένα στην υπόθεση της συντριβής της τρομοκρατίας…». Οι ″τρομοκράτες″ όμως δεν τρομοκρατούνται. Διψούν για ελευθερία και ένωση με την Μητέρα Ελλάδα. Το Ελληνικό αίμα τους σιγοψιθυρίζει τα λόγια των Αρχαίων προγόνων τους: «Ου ποιήσομαι περί πλείονος το ζην της Ελευθερίας». Πολλαπλασιάζουν τις επιτυχημένες επιθέσεις με αιφνιδιαστικές προσβολές βρετανικών στόχων.
26 Νοέμβριου. Το μένος των αποικιοκρατών αυξάνει. Πρέπει να ″τελειώνουν″ με την ΕΟΚΑ. Το νησί γεμίζει προκηρύξεις της αποικιοκρατίας με τις φωτογραφίες 15 αγωνιστών που είχαν επικηρυχθεί με 5.000 αγγλικές λίρες. Ανάμεσα τους ήταν επίλεκτοι μαχητές όπως ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Βασικός στόχος των Βρετανών είναι ο εντοπισμός και η σύλληψη του Αρχηγού Διγενή. Δραστηριοποιούνται Βρετανοί πράκτορες. Οι αγγλικές λίρες ρέουν άφθονες στις τσέπες διαφόρων πληροφοριοδοτών – προδοτών τουρκοκυπρίων αλλά και, δυστυχώς, ελληνοκυπρίων. Ο κατακτητής πρέπει να ″σπάσει τα στεγανά″ της ΕΟΚΑ.
3 Δεκεμβρίου. Η βρετανική αποικιοκρατική διοίκηση λαμβάνει, από προδότες, αξιόπιστες πληροφορίες ότι το αρχηγείο της οργάνωσης είναι στην ορεινή περιοχή μεταξύ της Κακοπετριάς και του μικρότερου χωριού Σπήλια. Με απόλυτη μυστικότητα σχεδιάζουν την επιχείρηση.
8 Δεκεμβρίου. Ξεκινά η μεγάλη επιχείρηση των βρετανών. Παίρνουν μέρος περισσότεροι από 1.000 άνδρες, μεταξύ των οποίων και 600 από τους επίλεκτους και πιo σκληρά δοκιμασμένους βρετανούς στρατιώτες. Οι προδότες τα μαρτύρησαν σωστά. Ο αρχηγός και 12 ακόμα άνδρες της ΕΟΚΑ βρίσκονται διεσπαρμένοι σε τρία κρησφύγετα, επιμελώς κατασκευασμένα στην πλαγιά και καλυμμένα με φυλλωσιές. Στο ένα διαμένει ο Διγενής, ο Αυξεντίου και δυο ακόμη αντάρτες, στο άλλο οι υπόλοιποι αγωνιστές και το τρίτο χρησίμευε ως μια υποτυπώδης κουζίνα. Ο ωφέλιμος χώρος δεν υπερβαίνει σε διαστάσεις τα 2x3 μέτρα, το δε ύψος ήταν ενάμισι περίπου μέτρο Στα κρησφύγετα υπάρχει σχετική επάρκεια πυρομαχικών και ξηρά τροφή, προσφορά των χωρικών. Οι βρετανοί επιτελείς σχεδιάζουν αιφνιδιαστική προσβολή του χωρίου και αποκοπή του από τον έξω κόσμο.
Σάββατο 10 Δεκεμβρίου. Ο Ρένος Κυριακίδης (σ.σ. σημαντικό στέλεχος της ΕΟΚΑ), κατεβαίνει στα Σπήλια με άλλους δύο για να βρει έναν οδοντίατρο, διότι ο Γρίβας υποφέρει από τα δόντια του. Απουσιάζει και ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο οποίος κινείται στα υψώματα περιμετρικά του χωριού, για αναγνώριση.
Χάραμα Κυριακής 11 Δεκεμβρίου 1955. Τα σκυλιά του χωριού αρχίζουν να αλυχτούν ασταμάτητα. Ο Κυριακίδης καταλαβαίνει ότι οι Άγγλοι μπήκαν στο χωριό και πηδά από το παράθυρο. Τραυματίζεται, προσπαθεί να διαφύγει, τον προφταίνουν οι Άγγλοι, αρνείται να παραδοθεί, πυροβολείται και συλλαμβάνεται τραυματισμένος. Δεν διαφεύγουν τη σύλληψη και οι δύο συναγωνιστές του. Η βρετανική αυτοκινητοπομπή με τηλεβόες ξυπνά τους χωρικούς. Φωνάζει πως ισχύει αποκλεισμός και απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι λοιποί αγωνιστές, στα κρησφύγετα, δεν έχουν καμία ενημέρωση για τον θανάσιμο κίνδυνο που τους πλησιάζει. Μόνο ο Θεός και οι άλλοι Έλληνες μπορούν πια να βοηθήσουν τους αγωνιστές. Έτσι και γίνεται. Πυκνή ομίχλη καλύπτει την περιοχή, δυσκολεύοντας τα σχέδια των κατακτητών, ενώ παράλληλα οι Βρετανοί που συγκέντρωσαν τους άρρενες κατοίκους προς ανάκριση, δεν μπόρεσαν να μάθουν τίποτα, αφού κανένας δεν αποκάλυψε τίποτα για την ταυτότητα των συλληφθέντων.
09.50 της 11ης Δεκεμβρίου. Ο Γρίβας και οι συναγωνιστές του καταλαβαίνουν τις κινήσεις των Άγγλων, μόνο όταν βλέπουν δύο φορτηγά και φθάνει κοντά τους ένας ανιχνευτικός σκύλος. Σημαίνουν συναγερμό. Ο Διγενής και οι άνδρες του παίρνουν θέσεις μάχης και θάβουν τα έγγραφα της οργάνωσης.
10.15. Για καλή τους τύχη επιστρέφει και ο Γρηγόρης Αυξεντίου από την πολύωρη περιπολία του. Η παρουσία του θρυλικού ″Σταυραετού του Μαχαιρά″ δίνει φτερά στους αγωνιστές. Ο Διγενής διατάσσει τον Αυξέντιου μαζί με δύο άλλους αγωνιστές, να είναι κάτι σαν οπισθοφυλακή, πυροβολώντας προς τους επιτιθέμενους Άγγλους και οι λοιποί να κινηθούν προς την κορυφογραμμή. Αν ο αντίπαλος εκτελούσε κυκλωτική κίνηση, θα έδιναν μάχη μέχρις εσχάτων και θα επιχειρούσαν διάσπαση του κλοιού Αν τους προσέβαλλαν μόνο από μία πλευρά, δεν θα ανταπέδιδαν αλλά θα διέφευγαν από την αντίθετη.
12.20. Παραλλάσσουν τα κρησφύγετα και λαμβάνουν θέση μάχης πάνω από το υψηλότερο, όχι όμως εντός αυτού για να μην εγκλωβιστούν. Εκεί, στην κορυφογραμμή ο Αρχηγός διαπιστώνει ότι ο αντίπαλος δεν έχει καταλάβει τη διάβαση που οδηγεί στην Κακοπετριά, ούτε έχει προβεί σε άλλες κυκλωτικές κινήσεις.
15.00. Οι πρώτοι Βρετανοί προσεγγίζουν τις θέσεις του Αυξεντίου και των συμμαχητών του. Η ομίχλη είναι πλέον πυκνότατη. Ο Αυξεντίου, βλέπει καθαρά τον εχθρό να πλησιάζει. Διατάσσει πυρ. Οι Βρετανοί σταματούν και καλύπτονται. Σχεδόν αμέσως όμως το Bren του ενός Κύπριου μαχητή παθαίνει εμπλοκή. Ο Αυξεντίου διατάσσει τους άλλους δύο να κινηθούν προς την κορυφή και να αποκαταστήσουν επαφή με τον Αρχηγό και την ομάδα. Ο ίδιος μένει εκεί, προσπαθώντας να καθυστερήσει τον αντίπαλο.
15.20. Ο Αυξεντίου παράτολμος πάντα γίνεται ζωντανή ασπίδα, για να προστατεύσει τον Αρχηγό και τους συναγωνιστές του. Παραμένει καλυμμένος πίσω από έναν βράχο. Είναι σίγουρος ότι οι Βρετανοί θα επιχειρούσαν να τον κυκλώσουν και δεν πέφτει έξω. Κατηφορίζει σε μια μικρή ρεματιά, βλέποντας δύο ομάδες στρατιωτών να ανεβαίνουν στις δύο πλαγιές που υψώνονταν αριστερά και δεξιά. Την στιγμή που κρίνει κατάλληλη ο Ζήδρος αρχίζει να βάλλει πότε προς τη μία περίπολο και ποτέ προς την άλλη. Τα πρώτα εκείνα πυρά του είναι εύστοχα αφού δυο ή τρεις Βρετανοί πέφτουν στη γη τρεκλίζοντας ενώ οι υπόλοιποι καλύπτονται. Ο Αυξεντίου αλλάζει θέση. Πάει πίσω από άλλο βράχο και συνεχίζει να βάλλει και κατά των δύο πλευρών. Οι Βρετανοί πιστεύουν ότι ο εχθρός βρισκόταν απέναντι τους. Η κάθε περίπολος βάλλει κατά της άλλης με πυκνά πυρά και δίχως να υπάρχει οπτική επαφή. Ο Αυξεντίου ρίχνει δύο χειροβομβίδες, κατεβαίνει στο βάθος της χαράδρας. Οι βολίδες του κατακτητή περνούν ξυστά πάνω από το κεφάλι του. Τα δύο βρετανικά αποσπάσματα, σίγουρο το καθένα ότι πυροβολεί κατά του εχθρού, συνεχίζουν την αλληλοεξόντωσή τους.
17.15. Ο Αυξεντίου διαφεύγει, εκμεταλλευόμενος τον πανικό των Βρετανών. Ακόμα και δύο σκυλιά που τρέχουν πίσω του, σταματούν το κυνηγητό λίγο μετά.
17.35. Πέφτει το σκοτάδι. Ο κίνδυνος πέρασε. Ο ήρωας πάει με την βοήθεια της πυξίδας του στο μικρό χωρίο Καννάβια όπου φθάνει αργά την νύκτα σε κακή κατάσταση. ″Φιλοξενείται″ τρεις ημέρες και νύκτες στην Εκκλησία του μικρού χωριού, από τον ιερέα.
15 Δεκεμβρίου. Δεν υπάρχει φεγγάρι. Βρέχει ασταμάτητα. Ο Αυξεντίου κρίνει πως δύσκολα θα κινούνται βρετανικές περίπολοι στην περιοχή και έτσι εγκαταλείπει τα Καννάβια και κινείται προς το γειτονικό χωριό Λαγουδέρα. Είναι πια ασφαλής.
Ο Αρχηγός και οι υπόλοιποι συναγωνιστές, την ώρα που ο Αυξεντίου ρεζίλευε τους Βρετανούς, ακούν από ψηλά, κοντά στην κορυφογραμμή, ανήσυχοι τα πυρά, δίχως να ξέρουν τι γινόταν. Όταν δεν ακούγονται πια τα πυρά, ο Γρίβας διατάσσει αναχώρηση προς την Κακοπετριά, όπου υπήρχαν πολλά κρησφύγετα και άλλες ανταρτικές ομάδες. Μετά από πολλές ταλαιπωρίες και προδοσίες, έφτιαξαν νέα κρησφύγετα στο Γαλατά. Μέσα σε αυτές τις ανήλιαγες κρύπτες, δύο μόλις εβδομάδες μετά τη μάχη των Σπήλιων ο Γεώργιος Γρίβας και οι μαχητές του γιόρτασαν τα Χριστούγεννα. Το "γιορτινό τραπέζι" περιελάμβανε νερό και παξιμάδια. Ήταν όμως ευτυχισμένοι. Ήταν Ελεύθεροι. Είχαν κάνει το καθήκον τους στο ακέραιο.
Η πανωλεθρία των Βρετανών στα Σπήλια, με περισσότερους από 12 νεκρούς, είναι διασταυρωμένη από πολλές πηγές, ακόμα και από τα βρετανικά αρχεία, μόνο που σε αυτά αναφέρουν ως ″ελαφρυντικό″ την ομίχλη και αναφέρουν ομάδες πολυάριθμων ″τρομοκρατών″, μόνο που οι ″πολυάριθμοι τρομοκράτες″, ήταν ένας ψυχωμένος Έλληνας.
Αξίζει όμως να ακούσουμε τον ήρωα πόσο γλαφυρά (αλλά και προφητικά για το δοξασμένο τέλος του), περιγράφει τα γεγονότα λίγες ημέρες αργότερα σε γράμμα στον φίλο του Σωτήρη Έλληνα, (σ.σ. επίσης μέλος της ΕΟΚΑ): «Έλαβα το γράμμα σου και είδα την άδικη ανησυχία σου για το βιολί μου (σ.σ. εννοεί το αυτόματο όπλο του, που δεν αποχωριζόταν ποτέ). Το δικό μου το βιολί δεν πρόκειται να πέσει ποτέ στα χέρια των Κοτσίηδων (σ.σ. εννοεί τους Άγγλους) όσο είμαι ζωντανός. Το έχω τώρα που σου γράφω στα γόνατά μου και είμαι υπερήφανος για αυτό, γιατί έπαιξα κάτι όμορφους σκοπούς στην περίπτωση που μου γράφεις. Έστησα ένα σπουδαίο παιχνίδι στους Κότσιηδες, που θα θυμούνται όσο υπάρχει βρετανικός στρατός. Έβαλα δυο τάγματα και αλληλοσυγκρούστηκαν και γέμισαν την χαράδρα πτώματα κι εγώ έφυγα κατρακυλιστός, με τον τρόπο που ξέρεις, μέσα από τα μάτια τους. Είχα και συνοδεία δύο από τα περίφημα σκυλιά τους. Είναι πάντως της τύχης μου να με κυνηγάει η προδοσία όπου και αν πάω. Κι εδώ που βρίσκομαι δεν πρόλαβα να καλοκάτσω κι εφάνη αμέσως ο προδότης Τώρα τρέχω διαρκώς κυνηγημένος από την προδοσία και το μόνο που έχω να σου τονίσω είναι να φυλάγεσαι από αυτήν».
Εκτός από τον Αυξεντίου θα πρέπει να μνημονεύσουμε και όλους τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, που έδειξαν αξιοθαύμαστη καρτερικότητα και δύναμη ψυχής όλο αυτό το διάστημα (από 11 Δεκ μέχρι και 17 Δεκ 1955). Άντεξαν επί ημερόνυχτα στο κρύο και στη συνεχή βροχή, λαμβάνοντας ως παράδειγμα τον ίδιο τον Αρχηγό που παρά τα 58 χρόνια του και την ασθένεια του, κοιμόταν όλο το διάστημα της καταδίωξης τους ελάχιστα και συμμετείχε σε κάθε δραστηριότητα και εργασία. Ο Γρίβας, ήταν από τους ελάχιστους Έλληνες Πατριώτες, που το Ελληνικό κράτος δεν “κυνήγησε” (Ίσως γιατί δεν έζησε την “πλέρια δημοκρατία” της μεταπολίτευσης). Αντιθέτως μάλιστα τιμήθηκε ως «Άξιο Τέκνο της Πατρίδος», με την ψήφο ακόμα και της αριστεράς (σ.σ. Αυτή η συγκεκριμένη τιμή έχει αποδοθεί μόνο και στον Κολοκοτρώνη). Αλλά οι Ήρωες αποτελούν πάντα, ακόμα και νεκροί, κάρφο στα μάτια των εθνοπροδοτών. Έτσι η κυπριακή βουλή, με πρωτεργάτες τους κουμουνιστές του ΑΚΕΛ, πήρε την κατάπτυστη απόφαση, που αναφέραμε στην αρχή του παρόντος. Ας είναι. Η Δόξα που κερδήθηκε στα πεδία της Τιμής από τον Γεώργιο Γρίβα και τους άλλους ήρωες της ΕΟΚΑ, δεν μπορεί να αμαυρωθεί από κάποιους ασήμαντους πολιτικάντηδες.
Αναφέροντας τους πολιτικάντηδες, σκέφτηκα ότι θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερθούμε και στην τύχη των προδοτών που οδήγησαν τους Βρετανούς στα Σπήλια. Όπως αποδείχθηκε τελικά, τα κρησφύγετα αποκάλυψαν στους κατακτητές δύο Κύπριοι: Ο ένας ήταν ο δασοφύλακας Κώστας Ζαβρός και ο άλλος άνηκε στην οικογένεια Φάντη, τα μέλη της οποίας ήταν πράκτορες του εχθρού. Κατόπιν διαταγής του Γρίβα ο Ζαβρός εκτελέστηκε από την ΕΟΚΑ. Στην εσωτερική τσέπη του σακακιού του βρέθηκε βρετανική επιταγή ύψους 400 αγγλικών λιρών. Επίσης εκτελέστηκαν μερικοί από την προδοτική οικογένεια των Φάντηδων Ο νεαρός στην Κακοπετριά που είχε σπεύσει να ειδοποιήσει τους Βρετανούς για να συλλάβουν τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ και τους συνοδούς του, εκτελέστηκε ως προδότης λίγο αργότερα στη Λεμεσσό. χωρίς να τον συγχωρήσουν ούτε οι ίδιοι οι γονείς του, όπως χαρακτηριστικά γράφηκε.
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος επίλογος, από την πρώτη επαναστατική προκήρυξη του Διγενή, η οποία περιέχει όλη τη πεμπτουσία των αγώνων του Έθνους και την τελική νικηφόρα έκβασή τους: «Με την βοήθεια του Θεού, με πίστη εις τον τίμιο αγώνα μας, με την συμπαράσταση ολοκλήρου του Ελληνισμού… Ο αγών θα είναι σκληρός, ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμό, ημείς διαθέτωμεν την ψυχή έχωμεν και το δίκιο με το μέρος μας, δι’ αυτό και θα νικήσωμεν».
Και εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ διαθέτουμε ψυχή, έχουμε το δίκιο με το μέρος μας και σίγουρα έχουμε τον ικανότατο ιδρυτή μας, γι’ αυτό και θα νικήσουμε.
