Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία έχει εξελιχθεί σε ένα κρίσιμο γεωπολιτικό και οικονομικό ζήτημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πίσω από τις δηλώσεις περί «στήριξης της δημοκρατίας» και «αντίστασης στη ρωσική επιθετικότητα», ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να βλέπουν τον πόλεμο ως εργαλείο για την αναζωογόνηση των οικονομιών τους. Με την ύφεση να απειλεί πολλές χώρες, και τη Γερμανία να έχει ήδη εισέλθει σε αυτήν, η πολεμική βιομηχανία μοιάζει με τη μόνη ελπίδα για ανάπτυξη, επαναφέροντας ιστορικές παραλληλίες με προηγούμενες πολεμικές περιόδους.
Οικονομίες στο χείλος της ύφεσης
Οι ευρωπαϊκές οικονομίες, και ιδιαίτερα αυτές των μεγάλων δυνάμεων όπως η Γερμανία και η Γαλλία, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. Ο συνδυασμός ενεργειακής κρίσης, αύξησης των επιτοκίων και δημοσιονομικών ελλειμμάτων, έχει οδηγήσει σε στασιμότητα ή και ύφεση. Η Γερμανία, η οποία υπήρξε ο «οικονομικός κινητήρας» της ΕΕ, βρίσκεται εδώ και μήνες σε οικονομική κάμψη, με τις βιομηχανίες της να υποφέρουν από την έλλειψη ανταγωνιστικότητας και το δημόσιο χρέος να αυξάνεται.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συνέχιση του πολέμου και η αύξηση των αμυντικών δαπανών παρέχουν μια βολική διέξοδο. Η πολεμική βιομηχανία, η οποία παραδοσιακά δρα ως «ενέσιμη δόση» ανάπτυξης σε περιόδους κρίσης, παρουσιάζει τεράστιες ευκαιρίες για τα κράτη που επιδιώκουν να ξεπεράσουν την οικονομική στασιμότητα.
Ιστορικά Παραδείγματα: Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η έξοδος από τη Μεγάλη Ύφεση
Η περίπτωση της σημερινής Ευρώπης θυμίζει σε μεγάλο βαθμό τη δεκαετία του 1930, όταν οι οικονομίες των ισχυρών δυτικών χωρών είχαν καταρρεύσει λόγω του κραχ του 1929. Η Γερμανία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ αντιμετώπιζαν μαζική ανεργία και δημοσιονομικά προβλήματα. Η λύση ήρθε μέσα από την πολεμική οικονομία.
– ΗΠΑ: Η οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών βρισκόταν σε κρίση, μέχρι που ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε μια τεράστια ώθηση στη βιομηχανική παραγωγή και την απασχόληση. Τα εργοστάσια γέμισαν με παραγγελίες για όπλα, άρματα και αεροπλάνα, οδηγώντας στη μαζική ανάκαμψη.
– Γερμανία: Το Τρίτο Ράιχ χρησιμοποίησε την πολεμική βιομηχανία ως βασικό μέσο εξόδου από την ύφεση, καταργώντας την ανεργία μέσω της στρατιωτικοποίησης της παραγωγής.
– Βρετανία: Η προετοιμασία για τον πόλεμο αύξησε τις θέσεις εργασίας και τη βιομηχανική ανάπτυξη, επιτρέποντας στην οικονομία να ορθοποδήσει.
Η στρατηγική ήταν απλή: η πολεμική οικονομία αντικατέστησε τη στασιμότητα με μαζική παραγωγή και κρατικά κονδύλια για εξοπλισμούς.
Η σημερινή στροφή της Ευρώπης σε μια Πολεμική Οικονομία
Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα αυξάνει διαρκώς τις στρατιωτικές της δαπάνες, διοχετεύοντας δισεκατομμύρια στην αμυντική βιομηχανία. Χώρες όπως η Γερμανία, που επί δεκαετίες διατηρούσαν περιορισμένες στρατιωτικές δαπάνες, ξαφνικά δεσμεύουν τεράστια κεφάλαια για εξοπλισμούς.
– Οι μεγάλες αμυντικές βιομηχανίες, όπως η Rheinmetall στη Γερμανία και η Dassault στη Γαλλία, βλέπουν ραγδαία αύξηση των παραγγελιών.
– Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τον πόλεμο ως πρόσχημα για να αυξήσουν τον κρατικό δανεισμό και να ενισχύσουν την παραγωγή.
– Οικονομικά αδύναμες χώρες αναγκάζονται να αγοράζουν όπλα και να συμμετέχουν στη «στρατιωτική ενίσχυση» της Ουκρανίας, ενισχύοντας τον κύκλο των δαπανών.
Όπως και πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης βλέπουν στον πόλεμο μια ευκαιρία οικονομικής διάσωσης. Η συνέχιση της σύγκρουσης σημαίνει συνέχιση των εξοπλισμών, αύξηση της παραγωγής και, εν τέλει, διαφυγή από την ύφεση.
Ο Κίνδυνος της Πολεμοχαρούς Ανάπτυξης
Ωστόσο, αυτή η στρατηγική δεν είναι χωρίς κινδύνους. Η επιμονή στη στρατιωτική οικονομία μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένες συγκρούσεις, με τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και καταστροφή. Επιπλέον, η εξάρτηση από τον πόλεμο για οικονομική ανάπτυξη δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, όπου η ειρήνη δεν είναι πλέον συμφέρουσα για τα κράτη που επωφελούνται από τη βιομηχανία των όπλων.
Η ιστορία δείχνει ότι η πολεμική οικονομία μπορεί να παρέχει προσωρινή ανάκαμψη, αλλά μακροπρόθεσμα αφήνει τις χώρες ακόμα πιο εξαρτημένες από συγκρούσεις και γεωπολιτικές εντάσεις. Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι: αν συνεχίσει σε αυτό το μονοπάτι, κινδυνεύει να αναπαράγει τα λάθη του παρελθόντος, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τη σταθερότητα της ηπείρου.
Α. Π.
MsC in Banking and Finance
