Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης οικοδομήθηκε πάνω στις ψεύτικες υποσχέσεις ενός νέου, δημοκρατικού ξεκινήματος, μιας εποχής όπου η διαφάνεια, η αξιοκρατία και ο θεσμικός εκσυγχρονισμός θα αντικαθιστούσαν τον αυταρχισμό και την καταπίεση του παρελθόντος. Αυτό όμως που τελικά επικράτησε δεν ήταν μια σύγχρονη δημοκρατία, αλλά ένα υβρίδιο πολιτικής διαπλοκής και πελατειακού κράτους, ένας μηχανισμός που αναπαρήγαγε τα ίδια ολιγαρχικά και αυταρχικά χαρακτηριστικά της εξουσίας, απλώς με διαφορετικό προσωπείο.
Ελλάς 1974-2025: Πενήντα χρόνια διαπλοκής, ρουσφετιού και οικονομικής ασυδοσίας
Οι κυβερνήσεις που ανέλαβαν τη χώρα μετά την Επταετία δεν κατέβαλαν καμία ουσιαστική προσπάθεια θεσμικής ανασυγκρότησης. Αντιθέτως, υιοθέτησαν μια πλήρη ταύτιση του κράτους με το κόμμα, εδραιώνοντας ένα σύστημα όπου ο δημόσιος τομέας λειτουργούσε ως εκλογικός μηχανισμός, το κράτος γινόταν λάφυρο κάθε κυβέρνησης, και η πολιτική ανέδειξε τη διαπλοκή και την ατιμωρησία ως θεμελιώδεις αρχές της νέας τάξης πραγμάτων. Το ρουσφέτι, η εξαγορά ψήφων, οι αναθέσεις έργων σε ημέτερους και η κομματική διαχείριση των θεσμών αποτέλεσαν τους άξονες της νέας πολιτικής πραγματικότητας. Το αποτέλεσμα ήταν ένα καθεστώς αναξιοκρατίας, αδιαφάνειας και οικονομικής ασυδοσίας, που αντί να εκσυγχρονίζει τη χώρα, αναπαρήγαγε τα χαρακτηριστικά ενός εσωτερικού απολυταρχισμού καλυμμένου με τον μανδύα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Η φούσκα αυτή δεν άργησε να εκραγεί. Το 2010, με την είσοδο της Ελλάδας στα μνημόνια, το σύστημα αυτό ήρθε αντιμέτωπο με την ίδια του τη γύμνια. Το ελληνικό κράτος χρεοκόπησε, αποκαλύπτοντας πως η επίπλαστη ευημερία που είχε οικοδομηθεί τις προηγούμενες δεκαετίες στηριζόταν σε δανεικά, διαφθορά και οικονομικά ψεύδη. Το πολιτικό προσωπικό που ήταν υπεύθυνο για αυτή την καταστροφή, όμως, δεν τιμωρήθηκε ούτε απομακρύνθηκε. Μεταλλάχθηκε. Οι ίδιοι άνθρωποι, οι ίδιες πολιτικές δυναστείες και τα ίδια δίκτυα επιρροής προσαρμόστηκαν, αλλάζοντας ρητορική, πολιτικά πρόσημα και κομματικές ταμπέλες, χωρίς όμως να χάσουν ποτέ τον έλεγχο. Η χρεοκοπία έγινε μια ευκαιρία για να διαιωνιστούν οι ίδιες πρακτικές με νέα εργαλεία, και να εδραιωθεί ένα ακόμη πιο ισχυρό πλέγμα πολιτικής διαπλοκής που διαχειρίστηκε την κρίση προς όφελός του.
Το Έγκλημα στα Τέμπη έφερε ξανά στο φως τη γύμνια του βαθέος κράτους της μεταπολίτευσης
Το πιο πρόσφατο και τραγικότερο παράδειγμα αυτού του συστήματος είναι η τραγωδία των Τεμπών. Το έγκλημα αυτό δεν είναι ένα ατυχές συμβάν ούτε οφείλεται σε απλή ανθρώπινη αμέλεια. Είναι το φυσικό αποτέλεσμα ενός μηχανισμού που λειτουργεί με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον των λίγων, αδιαφορώντας για τη ζωή, την ασφάλεια και την αξιοκρατία. Πίσω από τον ανειδίκευτο σταθμάρχη, πίσω από τη διαλυμένη σιδηροδρομική υποδομή, πίσω από τις ανεκπλήρωτες δεσμεύσεις για ασφάλεια και επενδύσεις, βρίσκεται η δομή αυτού του βαθέος κράτους της Μεταπολίτευσης. Ενός κράτους που θεωρεί αυτονόητο το ρουσφέτι, την κομματική ταύτιση με το δημόσιο, την απουσία λογοδοσίας και την ατιμωρησία.
Το πιο τρομακτικό στοιχείο δεν είναι ότι το σύστημα αυτό επιβίωσε μετά τη χρεοκοπία του 2010. Είναι ότι επιβίωσε αναλλοίωτο, με τις ίδιες δομές εξουσίας και τα ίδια κυκλώματα διαπλοκής. Η ιδιωτικοποίηση των υποδομών, που διαφημίστηκε ως “λύση” για την αναποτελεσματικότητα του κράτους, δεν άλλαξε τίποτα. Ούτε η δήθεν αποκομματικοποίηση των θεσμών. Το ίδιο σάπιο κατεστημένο βρήκε τρόπο να συνεχίσει να λειτουργεί, απλώς μέσω άλλων μηχανισμών.
Αναπόφευκτη η κατάρρευση του διεφθαρμένου μεταπολιτευτικού καθεστώτος
Όμως, όπως κάθε σύστημα εξουσίας, έτσι και αυτό έχει ημερομηνία λήξης. Τα Τέμπη ήταν η πιο ωμή και φρικτή υπενθύμιση ότι η Ελλάδα δεν κυβερνάται από δημοκρατικά εκλεγμένους θεσμούς, αλλά από ένα πολιτικοοικονομικό κατεστημένο που νέμεται τη χώρα σαν ιδιωτική περιουσία του. Η οργή που ξέσπασε δεν είναι συγκυριακή. Είναι η συσσωρευμένη αγανάκτηση δεκαετιών, η συνειδητοποίηση μιας εθνικής προδοσίας που συνεχίζεται από γενιά σε γενιά, με διαφορετικές ταμπέλες αλλά την ίδια ουσία.
Η Ιστορία έχει δείξει ότι ακόμα και τα πιο ισχυρά καθεστώτα καταρρέουν όταν οι λαοί συνειδητοποιούν τη φύση τους. Αυτοκρατορίες που φάνταζαν αιώνιες εξαφανίστηκαν. Απολυταρχικά καθεστώτα που φάνταζαν άτρωτα κατέρρευσαν μέσα σε λίγες μέρες. Το ερώτημα δεν είναι αν θα συμβεί το ίδιο και εδώ. Το ερώτημα είναι πότε. Και το πιο σημαντικό: θα αφήσουμε τους ίδιους μηχανισμούς να αναγεννηθούν από τις στάχτες τους ή θα επιβάλλουμε επιτέλους μια πραγματική δημοκρατία, με θεσμούς που θα υπηρετούν το έθνος και όχι τις πολιτικές φατρίες;
Το χρέος αυτής της γενιάς είναι να μην επιτρέψει στη σημερινή εξουσία να αναπαραχθεί για άλλη μια φορά. Γιατί αν το επιτρέψουμε, τότε το έγκλημα των Τεμπών και κάθε άλλο έγκλημα αυτής της σαθρής πολιτικής τάξης θα συνεχίσει να επαναλαμβάνεται.
