Όλοι οι κομματικοί φορείς, οι οποίοι (άμεσα ή έμμεσα) συνέβαλαν στον αντισυνταγματικό και ανήθικο αποκλεισμό του Εθνικού Κόμματος ΕΛΛΗΝΕΣ από τις εκλογές τις 21ης Μαΐου ισχυρίζονται ότι το έκαναν «στο όνομα της δημοκρατίας και για την προστασία της».
Είναι γνωστό, ότι όλα αυτά τα κόμματα ισχυρίζονται ότι εκφράζουν αυθεντικά την Δημοκρατία. Όσα έχουν φιλελεύθερες απόψεις, ισχυρίζονται ότι το κάνουν διότι σέβονται περισσότερο την «ατομική ελευθερία» από τους άλλους. Όσα κινούνται προς τις μαρξιστικές θέσεις, το ισχυρίζονται διότι περιορίζουν τις «οικονομικές ανισότητες». Όλοι τους, πάντως, ομοφωνούν επί της συγκεκριμένης λέξεως, αλλά κανείς τους δεν νοιάζεται να αναρωτηθεί ως προς την πραγματική της έννοια. Σήμερα, υπό το όνομα «δημοκρατία» φτάσαμε στο να υποδηλώνουμε οτιδήποτε.
Και όλα αυτά, βεβαίως, με την μόνιμη αναφορά για την «Χώρα στην οποία γεννήθηκε η Δημοκρατία». Τι σχέση, όμως, έχει η Αθηναϊκή Δημοκρατία με το σήμερα; Η σύγχρονη αναφορά στην δημοκρατία δίνει ένα πολύ διαφορετικό περιεχόμενο από αυτό της Αρχαίας. Διακηρύσσοντας ότι η ισότητα πολιτικών δικαιωμάτων αποτελεί την αντανάκλαση μιας ισότητας εκ φύσεως, θεωρώντας ότι ο Λαός δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα απλό άθροισμα ίσων ατόμων, δηλαδή εμπνεόμενη όχι από την Δημοκρατία των Αθηνών, αλλά από τον ισοπεδωτικό ατομισμό της «παραδόσεως της ερήμου», οι σύγχρονοι αυτοαποκαλούμενοι εκπρόσωποι της δημοκρατίας έχουν αδειάσει επί της ουσίας την έννοιά της από την αρχέγονη ουσία της. Για να υπάρξει πραγματική Δημοκρατία, απαιτείται η έννοια του Λαού (και όχι του ατόμου) να ξαναγίνει ο κεντρικός παράγοντας της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
Η λέξη Δήμος, υποδεικνύει, συνενώνοντας τους κατά αδιάσπαστο τρόπο, εκείνον τον Λαό που γεννιέται και ζει σε ένα δεδομένο έδαφος και αυτό το ίδιο το έδαφος εφόσον αποτελεί έναν τόπο καταγωγής προσδιορίζει μια ορισμένη κοινωνική κατάσταση. Οι έννοιες του Πολίτη, της Ελευθερίας, της Ισότητας των Πολιτικών Δικαιωμάτων και της Λαϊκής Κυριαρχίας είναι λοιπόν στενά συνδεδεμένες. Για την ιδιότητα του Πολίτη, το ουσιαστικό στοιχείο είναι η προέλευση και η καταγωγή. Στην Αρχαία Αθήνα, για να γίνει κάποιος Πολίτης, θα έπρεπε και ο Πατέρας του και η Μητέρα του να είναι Αθηναίοι. Καθορισμένος από αυτές τις εξαρτήσεις, ο Πολίτης αντιπαρατίθεται στον ιδιώτη, δηλαδή τον μη-πολίτη, όρος ο οποίος γρήγορα προσέλαβε μια υποβιβαστική έννοια καταλήγοντας στην σύγχρονη έννοια του «idiot» (ηλίθιος). Έτσι, η ιδιότητα του Πολίτη ως λειτουργία προέρχεται από την ιδιότητα του Πολίτη ως κατάσταση, η οποία προκύπτει ολοκληρωτικά από την γέννησή του. Το να ήσουν Πολίτης, σήμαινε, με την πλήρη έννοια του όρου, να ανήκες στην Πατρίδα, δηλαδή ταυτόχρονα σε ένα έδαφος και ένα παρελθόν. Γεννιόσουν Αθηναίος, δεν γινόσουν (εκτός από πολύ σπάνιες εξαιρέσεις).
Οι Αθηναίοι, όταν μιλούσαν για Ελευθερία, δεν είχαν διόλου στο νου τους το δικαίωμα της χειραφετήσεως από την κηδεμονία της Πόλης ή της αποφυγής των καταναγκασμών στους οποίους υπόκειται κάθε Πολίτης, αλλά ευθέως, την πολιτική ικανότητα την οποία εγγυόνταν ο νόμος, να μπορεί να μετέχει στον βίο της Πόλης, να ψηφίζει στις συνελεύσεις, να εκλέγει τους άρχοντες κ.λπ. Η Ελευθερία δεν νομιμοποιεί την απόσχιση, αλλά δικαιώνει το αντίθετό της: Τον Ιερό Δεσμό που συνδέει το πρόσωπο και την Πόλη. Η Ελευθερία προϋποθέτει πράγματι την Ανεξαρτησία ως πρώτο της όρο. Ο άνθρωπος, όμως, ζει μέσα στην κοινωνία. Επομένως, δεν είναι δυνατή η ατομική Ελευθερία χωρίς την συλλογική. Στους Έλληνες, τα άτομα είναι ελεύθερα επειδή (και στον βαθμό που) και η Πόλη τους είναι Ελεύθερη.
Όταν ο Αριστοτέλης όριζε τον άνθρωπο ως «ζώον πολιτικόν», ως κοινωνικό ον, όταν έθετε ξεκάθαρα ότι η Πόλη προηγείται του ατόμου και ότι αυτό πραγμάτωνε όλες του τις δυνατότητες μέσα στην κοινωνία, εννοούσε ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να διαχωριστεί από τον Πολίτη, από αυτόν που ζει στο πλαίσιο μιας οργανωμένης κοινότητας, αντιτασσόμενος έτσι εκ των προτέρων στην αντίληψη του σύγχρονου φιλελευθερισμού, ο οποίος ισχυρίζεται ότι ο άνθρωπος, σαν άτομο εν εαυτώ, είναι αμέσως κάτι περισσότερο από έναν Πολίτη.
Όλως παραδόξως, είναι οι σύγχρονες «δημοκρατίες» εκείνες που χρησιμεύουν σαν κριτήριο για να εκτιμηθεί η δημοκρατική υφή των Αρχαίων. Οι «παρατηρητές» της «πολιτικής ορθότητας», έσκυψαν πάνω στην Αθηναϊκή Δημοκρατία και, διαπιστώνοντας ότι διέφεραν από τις σύγχρονες, συμπέραναν ότι έπρεπε να ήσαν «λιγότερες δημοκρατικές» από τις δικές μας. Στην πραγματικότητα, όμως, μάλλον θα έπρεπε να καταλήξουμε στον αντίθετο συλλογισμό. Η Δημοκρατία γεννήθηκε στην Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ., πολύ πριν από την εποχή μας. Είναι, λοιπόν, η Αθηναϊκή Δημοκρατία που αποτελεί την Πραγματική Δημοκρατία. Όσες σύγχρονες «δημοκρατικές» χώρες και ανάλογα «δημοκρατικά» κόμματα διαφέρουν από αυτήν την Αθηναϊκή Δημοκρατία, αυτό σημαίνει ότι διαφέρουν από την σκέτη Δημοκρατία. Καθώς σήμερα ο καθένας θέλει να δείχνει και να φαίνεται δημοκράτης, ενώ από την άλλη μεριά η Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν μοιάζει σχεδόν καθόλου με αυτές που βλέπουμε να υπάρχουν, θα πρέπει να είναι οι Αρχαίοι Έλληνες που υπήρξαν «λιγότερο δημοκράτες» από εμάς. Καταλήγουμε έτσι στο παράδοξο φαινόμενο, η Δημοκρατία των Αθηνών, όπου ο Λαός συμμετείχε άμεσα στην άσκηση εξουσίας, να κακοχαρακτηρίζεται για μη προσαρμογή προς τις σύγχρονες δημοκρατίες, στις οποίες, ο Λαός είναι επί της ουσίας παρατηρητής της εξουσίας και όχι συμμέτοχός της.
Ας μην αμφιβάλλουμε, λοιπόν, για το ότι η Αρχαία Δημοκρατία και η σύγχρονη αποτελούν συστήματα εντελώς διαφορετικά. Ο παραλληλισμός που γίνεται ανάμεσά τους, είναι απατηλός. Διότι δεν έχουν μεταξύ τους τίποτα το κοινό, παρά μόνο το όνομα, και προήλθαν από τελείως διαφορετικές και ιστορικές διεργασίες. Η Αρχαία Δημοκρατία ήταν κοινοτική και «ολική», ενώ η σύγχρονη είναι, πριν από όλα, ατομικιστική. Η Αρχαία Δημοκρατία όριζε την ιδιότητα του Πολίτη από την προέλευσή του και του παρείχε στην συνέχεια την ευκαιρία να παίρνει μέρος στην ζωή της Πόλης. Το σύγχρονο κακέκτυπο της δημοκρατίας οργανώνει σε «πολίτες» τα άτομα καθ’ αυτά, ιδωμένο πριν από όλα κάτω από το πρίσμα του αφηρημένου εξισωτισμού. Η Αρχαία Δημοκρατία θεμελιώθηκε στην ιδέα της οργανικής κοινότητας, ενώ η σύγχρονη στο άτομο. Στις δυο περιπτώσεις, προσδίδεται εντελώς διαφορετικό νόημα στους πολύ σημαντικούς όρους «Έθνος», «Λαός», «Πόλη», «Ελευθερία».
Οι σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες δείχνουν να απεχθάνονται να βλέπουν στον Λαό μια οργανωτική έννοια σχετικώς ενιαία, ενώ με τις πολιτικές πρακτικές τους συμβάλλουν στην αποσύνδεση του Λαού και στον κατατεμαχισμό του. Η αιτία είναι ότι οι σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες βρίσκουν την πηγή τους, όχι στο πνεύμα της Αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αλλά σε έναν ατομικισμό «της ερήμου», στον ορθολογισμό του Διαφωτισμού και στο προτεσταντικό αγγλοσαξονικό πνεύμα. Σε αυτές τις δημοκρατίες, ο «πολίτης» δεν είναι καθόλου εκείνος που βιώνει, επειδή ανήκει στον Λαό, μια ιστορία και ένα πεπρωμένο, αλλά ένα ον αφηρημένο, διαχρονικό, γενικό, κάτοχος έξω από κάθε ένταξή του, των «δικαιωμάτων του ανθρώπου» που κηρύχθηκαν αναπαλλοτρίωτα.
Στην πραγματική Δημοκρατία, η έννοια - κλειδί δεν είναι ούτε ο αριθμός, ούτε η ψηφοφορία, ούτε η εκλογή, ούτε η αντιπροσώπευση, αλλά η Συμμετοχή. Συμμετέχω, σημαίνει παίρνω μέρος, δοκιμάζομαι δηλαδή ως μέλος μιας συλλογικότητας, ως μέρος ενός Όλου και αναλαμβάνω τον ενεργό ρόλο που εξυπονοείται σε αυτήν την ένταξη. Η συμμετοχή είναι κάτι παραπάνω από ένα δικαίωμα. Πολύ περισσότερο, αποτελεί μια Υπηρεσία και, με αυτήν την έννοια, ένα Καθήκον. Στον Επιτάφιο, ο Περικλής δηλώνει: «Είμεθα οι μόνοι που πιστεύουμε πως ένας άνδρας ο οποίος δεν αναμειγνύεται στην πολιτική, αξίζει να θεωρείται όχι φιλήσυχος πολίτης, αλλά άχρηστος πολίτης!». Στους κόλπους μιας πραγματικής Δημοκρατίας, οι Πολίτες κατέχουν ίσα πολιτικά δικαιώματα από το γεγονός και μόνο ότι ανήκουν στην ίδια Λαϊκή και Εθνική Κοινότητα.
Η Αρχαία Δημοκρατία μοιάζει, εν συνελεύσει, με μια Κοινότητα Πολιτών, στους οποίους εγγυόνταν ίσα πολιτικά δικαιώματα. Οι έννοιες της ιδιότητας του Πολίτη, της Ελευθερίας, της Λαϊκής Κυριαρχίας και της Ισότητας Δικαιωμάτων συνδέονται στενά. Η Ελευθερία απορρέει από την ένταξη στον Λαό, δηλαδή από την καταγωγή. Η ουσιώδης διαφορά μεταξύ των Αρχαίων Δημοκρατιών και των συγχρόνων κακέκτυπών τους βρίσκεται στο γεγονός ότι οι πρώτες αγνοούσαν τον εξισωτικό ατομικισμό επάνω στον οποίο είναι εγκαθιδρυμένες οι δεύτερες. Επομένως, φιλελευθερισμός και Δημοκρατία δεν είναι συνώνυμα. Η Δημοκρατία είναι μια είδους «…κρατία», δηλαδή μια μορφή πολιτικής εξουσίας, ενώ ο φιλελευθερισμός είναι μια ιδεολογία περιορισμού κάθε πολιτικής εξουσίας. Η Δημοκρατία θεμελιώνεται στην Κυριαρχία του Λαού, ενώ ο φιλελευθερισμός στα δικαιώματα του ατόμου.
Η εξέλιξη των σύγχρονων φιλελεύθερων δημοκρατιών, εκφράζει ένα σίγουρο εκφυλισμό του πραγματικού Δημοκρατικού ιδεώδους. Τα κόμματα δεν είναι θεσμοί που λειτουργούν δημοκρατικώς, αλλά η επικυριαρχία του χρήματος νοθεύει τον υγιή ανταγωνισμό και γεννά την παρατεταμένη διαφορά και σαπίλα. Η επίδραση της μάζας έρχεται σε αντίθεση με το πραγματικό Λαϊκό Συμφέρον και εξουδετερώνει τον αποφασιστικό χαρακτήρα της ψήφου. Έτσι, οι εκλεγόμενοι κυβερνήτες δεν υποχρεώνονται να σέβονται τις υποσχέσεις τους.
Σε πλήρη αντίθεση προς τις φιλελεύθερες «δημοκρατίες», όπως και στις τυραννικές πρώην «λαϊκές δημοκρατίες», η Πραγματική Δημοκρατία είναι η Εξουσία του Λαού, δηλαδή η Εξουσία μιας Οργανικής Συλλογικότητας που διαμορφώθηκε από την Ιστορία στους κόλπους μιας ή περισσοτέρων δεδομένων ή πολιτικών μονάδων: Πόλη-Κράτος, Έθνος-Κράτος κ.λπ. Εκεί όπου δεν υπάρχει Λαός, αλλά μια απλή πολλαπλότητα κοινωνικών ατόμων, δεν θα μπορούσε να υπάρχει δημοκρατία. Κάθε πολιτικό σύστημα που η εφαρμογή του επιφέρει την αποσύνθεση ή την πλήρη αδιαφοροποίηση του Λαού και την αγονοποίηση της Εθνικής Συνείδησης (με την έννοια μιας συνείδησης ένταξης στην οργανική οντότητα που είναι ο Σκεπτόμενος Λαός με Πατριωτική Συναίσθηση), πρέπει να θεωρείται ως σύστημα μη δημοκρατικό.
Γιώργος Μάστορας
