Θα προσπαθήσω, στα μέτρα του δυνατού, να εμβαθύνω σε ένα θέμα που απαιτεί να αντιμετωπίσουμε ορισμένα θεμελιώδη ερωτήματα για την ύπαρξή μας: Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο και μοναδικό στον Άνθρωπο και στην ιδιότητά του; Υφίσταται κάτι που μπορεί να ονομαστεί Ψυχή; Αν ναι, που κατοικεί; Τι είναι η Συνείδηση; Αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο μόνο του Ανθρώπινου είδους; Τι μπορεί να οριστεί ως Νοημοσύνη; Τι είναι η Διανόηση; Υπάρχει Ελεύθερη Βούληση;
Η τεχνητή νοημοσύνη απαντά, εν μέρει, σε κάποια από αυτά τα ερωτήματα, με κίνδυνο να «αδειάσει» την Ζωή μας από Ουσία και Νόημα, εξαλείφοντας εκείνα τα «μεταφυσικά» συστατικά που κάνουν το Μυστήριο της Ζωής Μοναδικό και Ανεπανάληπτο.
Ωστόσο, υπάρχουν χώροι αναποφασιστικότητας στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Χώροι αβεβαιότητας που βγαίνουν έξω από κάθε «λογική» και κάθε σύνταξη. Χώροι απρόβλεπτου περιεχομένου που αρνούνται να ενταχθούν στην «κατανόηση» και στην πρόβλεψη.
Αυτοί είναι οι χώροι στους οποίους η επιστήμη δίνει την θέση της στην Ανθρώπινη Ευαισθησία, το Συναίσθημα και την Τέχνη, που μοιάζουν να είναι οι μόνες «γλώσσες» ικανές να εκφράσουν τις αποχρώσεις που χαρακτηρίζουν μια ζώσα πραγματικότητα τόσο περίπλοκη και συναρπαστική που δεν μπορεί να περιληφθεί σε καμία «λογική».
Με αυτόν τον τρόπο γεννιούνται εξαιρετικά εκλεπτυσμένες Ανθρώπινες εκφράσεις, με αφοπλιστικά ειλικρινή Ομορφιά και Πολυπλοκότητα, όπως η Μουσική, η Ποίηση, η Τραγωδία, το Θέατρο. Ένα από τα πλέον κεντρικά χαρακτηριστικά τους είναι η Ύπαρξη του Ήρωα.
Ίσως αυτός είναι ο λόγος που αναρίθμητοι Πρωταγωνιστές του Αιώνιου Ελληνικού Έπους είχαν θεϊκές συνιστώσες ή βρέθηκαν αναγκασμένοι να διαπραγματευτούν με θεϊκές δυνάμεις ξένες προς κάθε είδους ψυχρό υπολογισμό. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ο Αχιλλέας γεννήθηκε από μια Θεότητα της θάλασσας και μετέτρεψε τον Τρωικό Πόλεμο σε μια ανεπανάληπτα Εκπληκτική Περιπέτεια.
Μεγάλος, Απέραντος, Αξεπέραστος, Αιώνιος Αχιλλέας. Υπερήρωας ανάμεσα στους Ήρωες, Ημίθεος ανάμεσα στους Ανθρώπους, Αθάνατος ανάμεσα στους θνητούς, Γενναιόδωρος ανάμεσα στους «υπολογιστές», μας εκπλήσσει εδώ και απέραντες γενιές με την «απερισκεψία» του, που τον ωθεί να αποδεχθεί την μοιραία σύγκρουση με τον Έκτορα, παρά τις σκοτεινές προφητείες για τον επερχόμενο χαμό του μετά τον θάνατο του εξίσου Γενναίου Αντιπάλου του.
Αυτό που μας εκπλήσσει, ωστόσο, είναι η πιο αναμενόμενη δράση, η πιο συνεπής από την εσωτερική λογική του δράματος. Θα μπορούσε ο Αχιλλέας να είχε αποφύγει την μονομαχία με τον Έκτορα; Η ίδια η σκέψη μας προκαλεί μια περίεργη και λεπτή «ναυτία». Όχι! Αυτός ο Μεγάλος Ήρωας Έπρεπε, Όφειλε, να Πολεμήσει! Η Μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη, αναπόφευκτη, άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ηρωική Φύση του!
Αλλά τότε η επιλογή του Αχιλλέα εξακολουθεί να έχει νόημα υπό το πρίσμα του αναπόφευκτου; Θα μπορούσε ο Όμηρος να στερήσει την θέληση από τον Ήρωα και να εμπιστευτεί τις πράξεις του σε μια απλή μοιρολατρία, μετατρέποντας την επιλογή σε μια οντολογική ταυτολογία; Όχι, με τίποτα! Η Επιλογή του Αχιλλέα, η Θέλησή του, ήταν Απαραίτητη για να δώσει Ουσιαστικό Νόημα στην Δράση. Ένας Αχιλλέας που δεν μπορεί να διαλέγει, που δεν έχει δυνατότητα επιλογής, δεν θα άξιζε τίποτα περισσότερο από έναν «εξολοθρευτή», έναν «ρομποκόπ», έναν οποιοδήποτε κατασκευασμένο κινηματογραφικό «ήρωα» χωρίς Δόξα και Ηρωισμό.
Ο Αχιλλέας κινείται σε έναν χώρο ανάγκης, στον οποίο η πρόβλεψη προσφέρει λογική και συνοχή. Αυτή είναι η Δομή πάνω στην οποία περιστρέφεται σχεδόν όλη η Ελληνική Ιστορία. Μια εξαιρετικά σύνθετη Ψυχολογική, Ιδεολογική και Πολιτι(σμι)κή Δομή που, ίσως, εναρμονίζεται περισσότερο από κάθε άλλη με τον ιστό της πραγματικότητας.
Είναι πολύ πιθανό ολόκληρη η Ζωή μας να βασίζεται στις εντάσεις - ενστάσεις που συμβαίνουν μεταξύ της αντιληπτής ανάγκης και της σημαντικής δράσης. Θα μπορούσε σχεδόν να ειπωθεί ότι η βαθιά κατανόηση της φύσης μας, του «Είναι» μας, μας κάνει, κατά κάποιο τρόπο, συνεργούς και συμμετέχοντες στο Πεπρωμένο μας, μετατρέποντας την αδυσώπητη μοίρα σε «ελεύθερη μοιρολατρία». Η Ελεύθερη Βούλησή μας θα μεταφραζόταν έτσι στην ικανότητα να ζούμε την Φύση μας Συνειδητά.
Καθώς δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι στους Δελφούς, στην πρόσοψη του Ιερού του Απόλλωνα, ήταν σκαλισμένη η περίφημη φράση «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ», ο κάθε Συνειδητοποιημένος Έλληνας καλείται να γνωρίσει τον εαυτό του Πραγματικά και σε όλη του την Διάσταση, κάνοντας την δική του Επιλογή Ζωής!
Γιώργος Μάστορας
