Ο νεοφιλελευθερισμός, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 (λίγα χρόνια δηλαδή πριν την παταγώδη κατάρρευση των διεφθαρμένων κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη), είχε διακηρύξει πως «δεν υπάρχει κοινωνία, παρά μόνο άτομα». Αυτή η καταστατική διακήρυξη σήμαινε πως όλες οι πολιτικές, σε όλους τους τομείς, θα στόχευαν να πετύχουν την πλήρη εξατομίκευση και διάλυση της κοινωνικής συνοχής. Με το περίφημο «τέλος της ιστορίας» ο καπιταλισμός και η αγορά θεώρησαν ότι θα κυριαρχούσαν για πάντα. Έμενε μόνο να πεταχτούν γρήγορα στην άκρη ορισμένοι «αναχρονισμοί». Η «Νέα Παγκόσμια Τάξη» (όπως έλεγε και ο πρόεδρος Μπους) θα ήταν το πλανητικό εποικοδόμημα στον ενοποιημένο και παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό.
Όμως, η πραγματικότητα δεν εξελίχθηκε τόσο «γραμμικά» και χωρίς κραυγαλέες αντιθέσεις. Η κρίση βάθαινε, μετατρέπονταν σε πολυοργανική, με τον νεοφιλελευθερισμό να μην έφερνε την ευημερία που υποσχόταν στις κοινωνίες, αλλά αντιθέτως λιτότητα και χρεοκοπίες χωρών. Η ανισότητα εκτινάσσονταν. Η διαχείριση της όλης κατάστασης, μαζί με την ιδεολογική επίθεση, έπρεπε να κλιμακωθεί. Άλλωστε, το βλέπουμε καθαρά στις μέρες μας, καθώς:
α) Αναγορεύτηκε σε κύριο εχθρό ο «εθνικολαϊκισμός», ενώ ταυτόχρονα επιχειρήθηκε η αποδόμηση της έννοιας Έθνους - Κράτους και η προβολή ενός κοσμοπολιτισμού της «διεθνούς των αγορών».
β) Εντάθηκε η επίθεση σε κάθε συνεκτικό στοιχείο των κοινωνιών, που θεωρήθηκε στοιχείο «καθυστέρησης και συντήρησης» (Πατρίδα, Θρησκεία, Οικογένεια, Παραδοσιακή Ταυτότητα), ενώ αναγορεύτηκε σε φυσιολογικό δικαίωμα ο απόλυτος και ανεξέλεγκτος «αυτοπροσδιορισμός».
γ) Η σημερινή καπιταλιστική πραγματικότητα δεν έχει καθόλου ανάγκη τις Αξίες. Σήμερα, ολοένα και πιο πολύ, ενόσω διογκώνονται οι χειριστικοί μηχανισμοί, ο ρόλος των ΜΜΕ, η φαντασμαγορία για το διαδίκτυο, προβάλλονται ως «αξίες» και «πρότυπα» πρόσωπα και καταστάσεις αμφιβόλου (για να μην πούμε ανύπαρκτης) ηθικής και ποιότητας.
δ) Ο μεταμοντέρνος σχετικισμός και η συνακόλουθη αποδόμηση έχει καταστεί ένα διαβρωτικό της κοινωνικής συνοχής ρεύμα, το οποίο έχει διαπεράσει τα πάντα και καθορίζει στάσεις, ως ιδεολογικά κυρίαρχο. Διακηρύσσει ότι δεν υπάρχει καμία Αλήθεια, καμία Αξία.
Το κύριο στην μεταμοντέρνα αυτήν συνθήκη είναι ότι εξοβελίζεται η συνολική κριτική του συστήματος. Επιτρέπεται μόνο ο «δικαιωματισμός» και η κριτική σε θέματα με ερμηνείες «λάστιχο», όπως ο «ρατσισμός», η «ξενοφοβία», ο «φασισμός». Απαγορεύεται κάθε διαφορετική σκέψη με αμφιβολία ή ακόμη και άρνηση για τον καπιταλισμό, τον νεοφιλελευθερισμό, την παγκοσμιοποίηση, τον κοσμοπολιτισμό. Από κάθε πόρο της μεταμοντέρνας καπιταλιστικής συνθήκης εκκρίνεται σαν πύον μια εκχυδαϊσμένη ατομοκρατία.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η αποδυνάμωση των κοινωνικών δεσμών: Από τον παλιό ωφελιμισμό και να το φροντίζει ο καθένας την «πάρτη» του, το ίδιον όφελος, έχουμε περάσει σε έναν ατομισμό πολύ χειρότερο, ασυνάρτητο, σχεδόν μηδενιστικό σε ορισμένες εκφράσεις του. Ταυτόχρονα, έχουμε διάλυση της Χώρας, του Κράτους, των απόψεων, της εργασίας, της υγείας. Στο ίδιο το άτομο εντοπίζεται μια κατάσταση όχι απλά αντιφατική, αλλά σχιζοειδής. Μια καταστροφική κατάσταση θραυσματοποίησης μαζί με την πολιτιστική ισοπέδωση, πλάι στην γενική αποκαθήλωση Μεγάλων και Αληθινών Αξιών. Η ίδια η έννοια της Αξίας δεν γίνεται καθόλου αποδεκτή, η έννοια Καθήκον μετονομάζεται σε «υποχρέωση» και «περιορισμό της ατομικότητας», ενώ την ίδια στιγμή υπάρχει απόλυτη άρνηση αξιολόγησης απόψεων, καταστάσεων, τρόπου ύπαρξης και κίνησης των κοινωνιών.
Έχει ιδιαίτερη σημασία να αντιληφθούμε ότι όλα αυτά αποτελούν ενδογενείς εκδηλώσεις του συστήματος. Πρόκειται για δομικούς όρους που τείνουν σε αυτήν την κατεύθυνση, με σχεδιασμένες παρεμβάσεις και μηχανισμούς που ωθούν προς αυτήν. Επομένως, είναι εντελώς απαραίτητο να συνδεθούν οι γενικοί πολιτικοί όροι και συσχετισμοί με τις προωθούμενες αλλαγές και διαδικασίες σε «μοριακό επίπεδο», προκειμένου να εκτιμηθεί συνολικά η κοινωνική διαθεσιμότητα στην σημερινή Ελλάδα.
Οι Εθνικιστές και η νυν Πολιτική τους έκφραση έχουν πολύ έργο μπροστά τους, σε Ιδεολογικό, Πολιτι(στι)κὀ, Κοινωνικό επίπεδο.
Γιώργος Μάστορας
