Ίσως το πιο ανατριχιαστικό χαρακτηριστικό του προγράμματος, είναι το γεγονός ότι ουσιαστικά στρατολογεί τους ίδιους τους πολίτες, οι οποίοι καλούνται να παρακολουθούν ο ένας τον άλλο.
Ένα από τα μεγαλύτερα και πλέον ασφυκτικά δίκτυα επιτήρησης της Κίνας έκανε τα πρώτα του βήματα σε μια μικρή κομητεία, περίπου επτά ώρες βόρεια της Σαγκάης.
Το 2013, η τοπική κυβέρνηση της Κομητείας Πινγκυί άρχισε να εγκαθιστά δεκάδες χιλιάδες κάμερες ασφαλείας σε αστικές και επαρχιακές περιοχές – συνολικά πάνω από 28.500 μέχρι το 2016. Ακόμη και τα πιο μικροσκοπικά χωριά διέθεταν τουλάχιστον έξι κάμερες ασφαλείας, σύμφωνα με τα κρατικά ΜΜΕ.
Αυτές οι κάμερες δεν ελέγχονται μόνο από την αστυνομία και τους αυτοματοποιημένους αλγόριθμους αναγνώρισης προσώπων. Μέσα από ειδικές τηλεοπτικές συσκευές που εγκαταστάθηκαν στα σπίτια τους, οι κάτοικοι της κομητείας έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν ζωντανά το υλικό που καταγράφουν οι κάμερες και να καλούν την αστυνομία με το πάτημα ενός κουμπιού, αν κάτι τους φανεί περίεργο. Το υλικό των καμερών είναι διαθέσιμο προς θέαση και μέσω κινητού τηλεφώνου.
Το 2015, η κινεζική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι αντίστοιχο πρόγραμμα θα «τρέξει» σε ολόκληρη την Κίνα, με την έμφαση να δίνεται κυρίως στις απομακρυσμένες και επαρχιακές πόλεις. Ονομάστηκε «Πρόγραμμα Σουελιάνγκ», δηλαδή «Διαπεραστικά Μάτια». Πρόκειται για μια αναφορά σε μια διάσημη φράση του Μάο Τσετούνγκ, που κάποτε έγραψε ότι «οι άνθρωποι έχουν διαπεραστικά μάτια» όταν ψάχνουν για γείτονες που δεν ζουν βάσει των κομμουνιστικών αξιών.
Το πρόγραμμα Διαπεραστικά Μάτια είναι ένα από τα αλληλεπικαλυπτόμενα και διασταυρούμενα τεχνολογικά προγράμματα επιτήρησης που έχουν δημιουργηθεί στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών από την κινεζική κυβέρνηση.
Προγράμματα όπως το Πρόγραμμα της Χρυσής Ασπίδας, Ασφαλείς Πόλεις, SkyNet, Έξυπνες Πόλεις και πλέον τα Διαπεραστικά Μάτια, έχουν συνοδευτεί από την εγκατάσταση περισσότερων από 200 εκατ. καμερών ασφαλείας σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους σε ολόκληρη την Κίνα.
Κάθε πέντε χρόνια, η κινεζική κυβέρνηση αποκαλύπτει ένα νέο σχέδιο που περιγράφει τους στόχους για την επόμενη πενταετία. Το κινεζικό πενταετές πλάνο του 2016 είχε ρητό στόχο την επίτευξη της επιτήρησης του 100% των δημόσιων χώρων της κινεζικής επικράτειας μέσω των Διαπεραστικών Ματιών, μέχρι το 2020. Αν και οι εκθέσεις που είναι διαθέσιμες στο κοινό δεν αποκαλύπτουν αν ο στόχος έχει επιτευχθεί, δείχνουν ότι η χώρα στην χειρότερη περίπτωση έχει φτάσει πολύ κοντά στον στόχο της.
Το σύγχρονο σχέδιο παρακολούθησης της Κίνας ξεκίνησε το 2003, σύμφωνα με την Ντάλια Πίτερσον, ερευνήτρια στο Κέντρο για την Ασφάλεια και τις Αναδυόμενες Τεχνολογίες του Πανεπιστημίου Τζόρτζταουν, με τη δημιουργία του Προγράμματος Χρυσή Ασπίδα.
Το Πρόγραμμα Χρυσή Ασπίδα, για το οποίο ήταν αρμόδιο το Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας (MPS) είναι εν μέρει υπεύθυνο για την αυστηρή λογοκρισία του internet στη χώρα. Όμως το πρόγραμμα περιλάμβανε και διατάξεις για την παρακολούθηση των κινήσεων των πολιτών. Το MPS δημιούργησε βάσεις δεδομένων που συμπεριλάμβαναν το 96% των Κινέζων πολιτών, μια εκ των οποίων ονομάστηκε Εθνική Βάση Δεδομένων Βασικών Πληροφοριών για τους Πολίτες.
Αυτή η βάση δεδομένων περιλαμβάνει πληροφορίες από τα επίσημα έγγραφα του κάθε νοικοκυριού, που ονομάζονται hukou, αλλά και πληροφορίες για προγενέστερα ταξίδια και για το ποινικό τους μητρώο, σύμφωνα με έκθεση της Επιτροπής για τους Μετανάστες και τους Πρόσφυγες στον Καναδά.
Ταυτόχρονα, δημιουργήθηκαν και τοπικές βάσεις δεδομένων για τον πληθυσμό, σύμφωνα με επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό American Journal of Political Science. Αυτές οι τοπικές βάσεις δεδομένων επιτρέπουν τη δημιουργία «μαύρων λιστών». Τα άτομα που συμπεριλαμβάνονται σε αυτές απαγορεύεται να χρησιμοποιήσουν μέσα μαζικής μεταφοράς και η αστυνομία μπορεί να τους σταματήσει αν δοκιμάσουν να κάνουν κράτηση για εισιτήριο λεωφορείου, τρένου ή και αεροπλάνου.
Μετά τη Χρυσή Ασπίδα, η Κίνα ξεκίνησε δύο ακόμη προγράμματα επιτήρησης που εστιάζουν στην εγκατάσταση καμερών. Οι Ασφαλείς Πόλεις, που ξεκίνησαν το 2003, εστιάζουν στις προειδοποιήσεις για φυσικές καταστροφές, τη διαχείριση της κυκλοφορίας και τη δημόσια ασφάλεια. Το SkyNet δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην εγκατάσταση καμερών που είναι συνδεδεμένες με αλγορίθμους αναγνώρισης προσώπου.
Σύμφωνα με τους Times της Νέας Υόρκης, τα δεδομένα του SkyNet αξιοποιούνται για τη δημιουργία συμπλεγμάτων, τα οποία χρησιμοποιούν αναγνώριση προσώπων για να ανοίξουν πόρτες ασφαλείας. Οι φωτογραφίες από αυτές τις πόρτες ασφαλείας, στη συνέχεια κοινοποιούνται στην τοπική αστυνομία, προκειμένου να δημιουργηθούν βάσεις δεδομένων για τον τοπικό πληθυσμό.
Σύμφωνα με την Πίτερσον, το πρόγραμμα Διαπεραστικά Μάτια εφαρμόζεται με τρόπους που προσαρμόζονται στις διαφορετικές ανάγκες της κάθε πόλης ή κωμόπολης, όμως η γενική ιδέα παραμένει κοινή: Η πόλη ή η κωμόπολη διαιρείται σε τετράγωνα, καθένα εκ των οποίων λειτουργεί ως ξεχωριστή διοικητική μονάδα. Οι πολίτες παρακολουθούν υλικό από κάμερες ασφαλείας που βρίσκονται εντός της μονάδας τους, πράγμα που τους κάνει να αισθάνονται κατά κάποιο τρόπο ιδιοκτήτες του χώρου που τους περιβάλλει. Τα δημοτικά δεδομένα στη συνέχεια συγκεντρώνονται βάσει των καταγγελιών για κάθε τετράγωνο του πλέγματος.
Οι πόλεις έχουν επίσης τη δυνατότητα να προσθέσουν επιπλέον τεχνολογίες, αν το επιθυμούν.
Αν και το σύστημα στηρίζεται κυρίως στην αναγνώριση προσώπων και το τοπικό δίκτυο καμερών ασφαλείας, η πόλη Χαρμπίν, για παράδειγμα, δημοσίευσε ειδοποίηση στην οποία ανέφερε ότι εξετάζει τεχνολογίες προληπτικής αστυνόμευσης μέσω της οποίας θα μπορούν να εξεταστούν τα δεδομένα τραπεζικών συναλλαγών των υπόπτων, οι κοινωνικές τους επαφές, αλλά και να κριθεί αν κάποιος πολίτης είναι τρομοκράτης ή έχει βίαιη συμπεριφορά.
Μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης για τα διάφορα προγράμματα επιτήρησης προέρχεται από την κεντρική κυβέρνηση, όμως οι επιμέρους δήμοι και πόλεις αναλαμβάνουν μέρος του κόστους των τοπικών δικτύων καμερών. Μερικές φορές, οι δαπάνες των κομητειών για την παρακολούθηση των πολιτών υπερβαίνουν κατά πολύ εκείνες που προορίζονται για τις δημοτικές υπηρεσίες.
Μια ανάλυση περισσότερων από 76.000 αποδείξεων προμηθειών της κυβέρνησης από το ChinaFile έδειξε ότι οι δαπάνες επιτήρησης έχουν μετατραπεί σε σημαντικό μέρος των προϋπολογισμών πολλαπλών πόλεων. Το 2018, συμβάσεις της πόλης Ζουκού έδειξαν ότι οι αρχές δαπάνησαν για την επιτήρηση τόσο μεγάλα ποσά όσο και για την εκπαίδευση, και διπλάσια χρήματα για τα προγράμματα παρακολούθησης σε σχέση με εκείνα που αφιέρωσαν σε προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Κινέζοι πολίτες φτάνουν ακόμη και στο σημείο να κάνουν εράνους για να συγκεντρώσουν χρήματα για την ίδια τους την επιτήρηση. Στην επαρχία Σαντόνγκ, κάτοικοι της μικρής πόλης Λινυί συγκέντρωσαν $2 εκατ. επιπλέον, για να συνεισφέρουν στην πλήρη κάλυψη της περιοχής με κάμερες ασφαλείας.
Η απαίτηση για τεχνολογία παρακολούθησης σε όλη την επικράτεια, έχει οδηγήσει τις υπηρεσίες σε έντονο ανταγωνισμό για την ανάπτυξη και την πώληση σχετικού εξοπλισμού. Πολλές εταιρείες πωλούν hardware καμερών και software διαχείρισης βίντεο, που αφορούν κυρίως το υλικό που προβάλλεται σε τοπικό επίπεδο από τα Διαπεραστικά Μάτια, και δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστά εκτός της Κίνας.
Σε μια λίστα που μεταφράστηκε από την Πίτερσον, αναφέρονται ως κορυφαίοι προμηθευτές αυτής της τεχνολογίας κυρίως οι κατασκευαστές καμερών ασφαλείας VisionVera και UniView, αλλά και η εταιρεία Neusoft που ασχολείται με τα big data. Η Neusoft μάλιστα αναφέρει στην ιστοσελίδα της ότι διαχειρίζεται μια βάση δεδομένων για έναν πληθυσμό 1,3 δισεκατομμυρίων και ότι ενοποιεί δεδομένα από περισσότερους από 20 κυβερνητικούς τομείς, ενώ προχωρά και σε αναλύσεις δεκάδων εκατομμυρίων βίντεο.
Κινεζικές εταιρείες διεθνούς φήμης, όπως η Sensetime, η Megvii, η Hikvision και η Dahua διαδραματίζουν πολύ σημαντικότερο ρόλο στη συζήτηση που αφορά τις διώξεις των εθνικών μειονοτήτων της χώρας.
Το πρόγραμμα της Κίνας για την επόμενη πενταετία, που αφορά το διάστημα 2021 έως 2025, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην παράδοση της κοινωνικής διακυβέρνησης σε τοπικούς δήμους μέσω του συστήματος των πλεγμάτων, αλλά και στην εκπόνηση ακόμη περισσότερων προγραμμάτων επιτήρησης, προκειμένου να «ενισχυθεί η δόμηση του συστήματος πρόληψης και ελέγχου για τη δημόσια ασφάλεια».
Αυτό σημαίνει ότι το μέλλον του μηχανισμού επιτήρησης της Κίνας κατά πάσα πιθανότητα θα μοιάζει πολύ με τα Διαπεραστικά Μάτια: Περισσότερη εξουσία και κοινωνικός έλεγχος στις τοπικές κυβερνήσεις, ώστε οι γείτονες να επιτηρούν τους γείτονές τους.
Η κυβέρνηση έδωσε έμφαση και στις διώξεις εκείνων που κατά τη γνώμη της είναι εχθρικοί απέναντί της ή και έχουν αποσχιστικές τάσεις.
«Πρόκειται επίσης να προστατεύουμε από και να καταστέλλουμε την παρείσφρηση, το σαμποτάζ, την ανατροπή και τις αποσχιστικές δραστηριότητες από εχθρικές δυνάμεις», τονίζει το σχέδιο.
Ως ΈΛΛΗΝΕΣ για την Πατρίδα, στηλιτεύουμε τις πρακτικές ασφυκτικής και καθολικής επιτήρησης μέσω της τεχνολογίας της ζωής των πολιτών και καταγγέλλουμε το οργουελικό σκηνικό που έχει στηθεί στην κομμουνιστική Κίνα και επιδιώκεται με πρόσχημα τον κορωνοϊό να επεκταθεί σταδιακά και στον Δυτικό κόσμο, με περιορισμό βήμα-βήμα των θεμελιωδών ελευθεριών των πολιτών.
