Άρθρο του Νίκου Μακρή
Στην Εθνεγερσία του 1821 είναι γεγονός πως υπήρξαν κάποιες μορφές που με τις ικανότητες τους και τα ηγετικά τους προσόντα μπόρεσαν και έγραφαν ιστορία και έγιναν πρόσωπα άξια θαυμασμού από πολλούς αγωνιστές. Το πιο τραγικό είναι πως οι φαναριώτες και πολιτικοί της εποχής ως υπηρέτες των ξένων συμφερόντων πολέμησαν τους ήρωες της επαναστάσεως σε τέτοιο βαθμό που ήθελαν την φυλάκιση τους, την απομόνωση μέχρι και την φυσική τους εξόντωση. Ας μιλήσουμε πρωτίστως για τον στυλοβάτη της Επαναστάσεως. Αυτός δεν είναι άλλος από τον Γέρο του Μοριά.
Ο ήδη εμπειροπόλεμος στρατηγός δόξασε τον αγώνα με τις θρυλικές μάχες στις οποίες ηγήθηκε. Μερικές εξ αυτών είναι η Μάχη στο Βαλτέτσι, η Άλωση της Τριπολιτσάς (Σεπτέμβριος του 1821) και η Μάχη στα Δερβενάκια (Ιούλιος του 1822). Ο Κολοκοτρώνης στον αιματηρό εμφύλιο που πολλές φορές ο ίδιος προσπάθησε να σταματήσει, έχασε τον γιό του Πάνο. Παρόλα αυτά με το τέλος του εμφυλίου και την αποβίβαση του Ιμπραήμ Πασά στο Μοριά το 1825 ήταν αυτός που αναπτέρωσε το ηθικό των ραγιάδων που ως επί το πλείστον ήταν έτοιμοι να υπογράψουν το προσκυνοχάρτι. Τότε ήταν που ο Κολοκοτρώνης είπε το θρυλικό "Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους". Με τον ερχομό του Ιωάννη Καποδίστρια ο Κολοκοτρώνης υπήρχε ένας από τους υποστηρικτές του. Αργότερα με το καθεστώς της Αντιβασιλείας το 1834 συνελήφθη με τη κατηγορία της εσχάτης προδοσίας λόγω του ότι ανήκε στο Ρωσικό κόμμα. Η τιμωρία του Γέρου από ήταν θάνατος. Εν τέλει με την ενηλικίωση του βασιλιά Όθωνα έλαβε χάρη και αποφυλακίστηκε. Η ανταμοιβή λοιπόν ενός τέτοιου άνδρα ήταν η φυλάκιση και η παρ’ ολίγον εκτέλεσή του από ένα ξενόδουλο καθεστώς. Ένας ακόμη ήρωας με τεράστιες σωματικές και ψυχικές ικανότητες που έπεσε θύμα των ξενόδουλων πολιτικών υπήρξε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος.
Υιός του μεγάλου Αντρέα Βερούση ο οποίος για τους αγώνες που έδωσε τα προεπαναστατικά χρόνια φυλακίστηκε και στραγγαλίστηκε στη Κωνσταντινούπολη. Το πτώμα του Αντρέα Βερούση πετάχτηκε στο Βόσπορο. Έτσι, ο μικρός Οδυσσέας, για να γλιτώσει τον βίαιο εξισλαμισμό, η μητέρα του τον έστειλε στο σεράι του Αλή Πασά. Εκεί μαθαίνει τη τέχνη του πολέμου και από μικρή ηλικία γίνεται ο σωματοφυλακάς του. Όταν ο Αλή αποφάσισε να αποστατήσει έναντι του σουλτάνου, ο Οδυσσέας έδωσε πολλές μάχες στο πλευρό του. Με την κήρυξη της Επανάστασης, ο Οδυσσέας ρίχνεται στον αγώνα. Η ιστορική νίκη στο Χάνι της Γραβιάς, όπου 110 άντρες πολέμησαν έναντι 3.000 Τούρκων υπό τον Ομέρ Βρυώνη, οφείλεται στην ανδρεία και τις ικανότητες του Ανδρούτσου. Εν συνεχεία, την άνοιξη του 1822 κατηγορήθηκε από τον Ιωάννη Κωλέττη για συνεργασία με τον εχθρό, με αποτέλεσμα να παραιτηθεί από το αξίωμα. Στις 27 Αυγούστου 1822 η γερουσία του Αρείου Πάγου του αναθέτει τη Διοίκηση της Αθήνας και εισέρχεται θριαμβευτής Φρούραρχος στην Ακρόπολη, συνοδευόμενος από τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, τον Ιωάννη Γκούρα, τον Ιωάννη Μαμούρη, τον Κατσικογιάννη και τριακόσιους ένοπλους επαναστάτες. Η υποδοχή του λαού των Αθηνών ήταν αποθεωτική. Με το πέρας του εμφυλίου ο Οδυσσέας που ήταν πολέμιος των κυβερνητικών, κατόπιν εντολής του Κωλλέτη στον Ιωάννη Γκούρα, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στις φυλακές της Ακρόπολης για δήθεν προδοσία με τον εχθρό. Εκεί ο Γκούρας θα δώσει εντολή στους άντρες του που παλαιότερα ήταν άντρες του Ανδρούτσου να τον δολοφονήσουν. Βρήκε τραγικό θάνατο και το πτώμα του πετάχτηκε από τον πύργο της Ακρόπολης για να παρουσιαστεί σαν απόδραση. Το Λιοντάρι της Ρούμελης λοιπόν βρήκε τραγικό θάνατο όχι από τον εχθρό αλλά από τους πάλαι κάποτε συμπολεμιστές του. Ας σταθούμε σε άλλη μια μορφή του αγώνα. Τον Γεώργιο Καραϊσκάκη.
Ο γιος της Καλογριάς που βίωσε πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια. Σε μικρή ηλικία φυλακίστηκε για την ανυπακοή του στα μπουντρούμια του Αλή Πασά. Ο Αλής, διακρίνοντας στον μικρό Καραΐσκο μεγάλες ικανότητες, τού μαθαίνει την τέχνη του πολέμου και τον παίρνει μαζί του στην εκστρατεία του. Στη συνέχεια, ο Καραϊσκάκης λιποτάκτησε και εισήλθε στον νταϊφά του Κατσαντώνη. Εκεί έμαθε τον κλεφτοπόλεμο. Μετά από ένα διάστημα πολεμά πάλι για τον Αλή. Με την έναρξη της Επανάστασης και έχοντας στην κατοχή του το Αρματολίκι των Αγράφων, έρχεται σε δήθεν συνεννόηση με τον εχθρό (τα λεγόμενα καπάκια) ώστε να αποφύγει επιδρομές. Η πρώτη μεγάλη νίκη του Καραϊσκάκη ήταν στις 15 Ιανουάριου του 1823, όταν συνέτριψε τους Τούρκους στη Μάχη του Σοβολάκου. Στα μέσα του 1823 προάγεται σε στρατηγό, αλλά η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται από την φυματίωση και καταφεύγει για ανάπαυση στο μοναστήρι του Προυσού. Την περίοδο του εμφυλίου και συγκεκριμένα τον Απρίλη του 1824, ο αγγλόδουλος Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος δικάζει στο Αιτωλικό τον Αετό της Ρούμελης με τη κατηγορία της δήθεν συνεννόησης με τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιουταχή ώστε να παραδώσει το Μεσολόγγι. Παρότι διαπιστώνεται η ανακρίβεια των κατηγοριών, ο Καραϊσκάκης θα αποστερηθεί όλων των αξιωμάτων του και θα αναγκασθεί να καταφύγει στο Καρπενήσι. Μετά τον εμφύλιο όπου είχε ενεργό ρόλο στις επιδρομές του Μοριά απο τους Ρουμελιώτες, ο Καραϊσκάκης αποφασίζει να πολεμήσει ανιδιοτελώς για την απελευθέρωση του έθνους. Την ημέρα της ονομαστικής του εορτής το 1827 στη μάχη του Φαλήρου ο Καραϊσκάκης θα χάσει τη ζωή του. Ειπώθηκε πως η σφαίρα που χτύπησε τον ήρωα ήταν όχι από τη πλευρά των εχθρών, αλλά από συμπολεμιστή του που ενήργησε κατόπιν εντολής των Άγγλων διότι ο Καραϊσκάκης πήγαινε κόντρα στα ανθελληνικά σχέδια τους. Μια ακόμα ηρωική μορφή που αδικήθηκε όσο κανένας άλλος, υπήρξε ο Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστός ως Νικηταράς ο Τουρκοφάγος.
Μια από τις πιο αγνές μορφές του Αγώνα. Πριν την επανάσταση μετά την σφαγή του πατέρα του από τους Τούρκους, ο Νικηταράς ακολούθησε τον θείο του Κολοκοτρώνη στα Επτάνησα, όπου εντάχθηκε στα Ρωσικά τάγματα και μετέβη στην Ιταλία για να πολεμήσει κατά του στρατού του Ναπολέοντα. Με την κήρυξη της Επανάστασης συμμετείχε σε όλες σχεδόν τις μάχες που έδωσε ο θείος του ο Κολοκοτρώνης. Χαρακτηριστικό είναι το ότι ο Νικήτας στη μάχη των Δερβενακίων έσπασε 3 σπαθιά και έπαθε αγκύλωση. Συμμετείχε σε πολλές μάχες μέχρι την απελευθέρωση. Ο Νικηταράς ανήκε στο Ρωσικό κόμμα. Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Καποδίστρια. Με το καθεστώς του Όθωνα το 1839 συλλαμβάνεται με την κατηγορία ότι συμμετείχε σε ανατροπή και τον φυλακίζει στην Αίγινα. Όταν το 1841 αποφυλακίστηκε η υγεία του ήταν κλονισμένη από τα βασανιστήρια που υπέστη και λόγω του ότι είχε ζάχαρο έμεινε τυφλός. Το καθεστώς μετά το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου όπου παραχωρήθηκε Σύνταγμα, τού έδωσε άδεια επαιτείας στο χώρο που σήμερα είναι ο ναός της Ευαγγελίστριας στο Πειραιά. Ο Νικηταράς πέθανε το 1849 πάμπτωχος. Βλέπουμε λοιπόν με λύπη ότι η ανταμοιβή της Πολιτείας έναντι σε αυτούς τους σπουδαίους άντρες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα που με το αίμα τους και τον ηρωισμό τους μας ελευθέρωσαν ήταν η συκοφάντηση, απομόνωση, τα βασανιστήρια, η φυλακή και η δολοφονία. Εμείς ως Έλληνες που τιμούμε τους ήρωες και την ιστορία μας θα αντλούμε δύναμη από αυτούς τους ανθρώπους που λόγω της ανιδιοτελούς αγάπης τους προς την πατρίδα ήρθαν σε ρήξη με τις εξουσίες της εποχής τους και αγωνίστηκαν ενάντια στο άδικο…
