Γράφει ο Παύλος μοναχός, Βιολόγος, MD Μοριακής Βιολογίας καὶ Βιοϊατρικής -Βουλευτήρια Αγίου Όρους
Εδώ και λίγους μήνες χορηγούνται στους πολίτες οι νέες γονιδιακές θεραπείες [1], που προκαλούν ενεργητική ανοσία κατά του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Ως προς την λειτουργική τους έκβαση (παραγωγή αντισωμάτων, ανάπτυξη κυτταρικής ανοσίας) πήραν την ονομασία εμβόλια. Όμως, ως προς τον μηχανισμό δράσης ή και τον τρόπο παραγωγής τους (εμβόλια mRNA) διαφέρουν πολύ από αυτό που παραδοσιακά εννοούμε με τον όρο εμβόλιο. Πολλοί γιατροί έχουν αναπτύξει ή σχολιάσει το θέμα των νέων εμβολίων κυρίως στο διαδίκτυο. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές οι αναλύσεις είναι μονοδιάστατες, χωρίς να υπάρχει ο αντίλογος της άλλης πλευράς.
Είναι ενδεικτικό του υγειονομικού και τεχνοκρατικού μεσαίωνα που εισήλθαμε, η απουσία γόνιμου επιστημονικού διαλόγου και αντιπαράθεσης. Απουσιάζει γενικότερα η σύνθεση που προκύπτει από την ολοσκοπική επιστημονική προσέγγιση του ζητήματος της παγκόσμιας επιδημίας λαμβάνοντας υπόψη όλες τις εμπλεκόμενες ειδικότητες. Κυρίως όμως, για εμάς τους ορθόδοξους Έλληνες, λόγω σφοδρών αντίθεων ανέμων, έχει αποκλειστεί η συνδρομή των «εναέριων μέσων πυρόσβεσης» της επιδημικής «πυρκαγιάς». Η συνδρομή δηλαδή της Εκκλησίας, με τις λατρευτικές συνάξεις και λιτανείες ιερών εικόνων και αγίων λειψάνων, που επιβεβαιωμένα στο παρελθόν [ενδεικτικά 2-4] έχουν εξαλείψει -όχι απλά περιορίσει- επικίνδυνες επιδημίες.
Σέ κάθε περίπτωση, αισθητή είναι η απουσία από τον δημόσιο σχολιασμό των μοριακών βιολόγων της χώρας μας, τόσο ως προς την διαγνωστική αξία των μοριακών τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού, αλλά κυρίως, όσον αφορά τα νέα γονιδιακά εμβόλια, που βασίζονται σε πλατφόρμες μοριακής βιολογίας. Πλην ελαχίστων επαινετών εξαιρέσων όπως για παράδειγμα είναι ο Κωνσταντίνος Βουγάς [5], ο Κωνσταντίνος Πουλάς [6], ο Δημήτριος Ποντίκας [7] και η Μαριάννα Ευαγγέλου [8], οι περισσότεροι βιοεπιστήμονες εκκωφαντικά σιωπούν.
Αναρωτιέμαι: Συμφωνούν και αναπαύονται με τον μαζικό εμβολιασμό των πολιτών ως στρατηγική αντιμετώπισης της διασποράς του κορωνοϊού; Θεωρούν επιστημονικά ορθή και ηθικά αποδεκτή την χορήγηση γονιδιακών θεραπειών στον υγιή πληθυσμό χωρίς εξειδίκευση στην κυτταρική τους στόχευση, χωρίς να γνωρίζουμε τι πρωτεϊνικές αλληλεπιδράσεις αναπτύσσει η νεοσυντιθέμενη πρωτεΐνη ακίδα, τι σηματοδοτικά μονοπάτια ενεργοποιεί ή καταστέλλει, τι αντίκτυπο έχει στο προφίλ της γονιδιακής έκφρασης των μεταμολυσμένων κυττάρων, ποιός είναι ο κυτταρικός εντοπισμός της και εν πολλοίς χωρίς να έχει χρησιμοποιηθεί ένα ικανοποιητικό σύστημα-μοντέλο της νόσου COVID19 για να απαντήσουμε τα παραπάνω και αλλά καίρια ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων [9]; Και αν κάποιοι ισχυριστούν, ότι έστω και έτσι οι γονιδιακές θεραπείες έρχονται δυναμικά στο προσκήνιο, γιατί δεν δόθηκε η ίδια έμφαση για την ανάπτυξη γονιδιακών θεραπειών που κωδικοποιούν αντισώματα έναντι του ιού [10] (παθητική ανοσοποίηση βλέπε παρακάτω); .
Ειδικά σε σχέση με τον κυτταρικό εντοπισμό, η αρχή λειτουργίας των γονιδιακών εμβολίων προβλέπει ότι το παραγόμενο αντιγόνο συντίθεται ενδοκυτταρικά και εκκρίνεται στον εξωκυττάριο χώρο για να αναγνωριστεί και να επεξεργαστεί περαιτέρω από τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα [11]. Ισχύει αυτό για μια μεμβρανική πρωτεΐνη, όπως είναι η πρωτεΐνη ακίδα, η οποία από το ενδοπλασματικό δίκτυο αναμένεται να καταλήξει στην πλασματική μεμβράνη των κυττάρων που την εκφράζουν [12]; Μήπως με αυτό τον τρόπο «μαρκάρουμε» υγιή κύτταρα με ένα ξένο ιικό αντιγόνο και στρέφουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα εναντίον τους; (Περισσότερα για τις πιθανές αυτοάνοσες επιπλοκές [9, 13,14].)
Έστω όμως ότι παραβλέπουμε τις πολυσυζητημένες παρενέργειες των εμβολίων· πόσο κατάλληλη και επιτυχημένη αναμένεται να είναι μια εμβολιαστική στρατηγική απέναντι σε ένα ιό που μεταλλάσσεται γρήγορα χρησιμοποιώντας μόνο ένα αντιγόνο για να ενημερώσουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα, σε σύγκριση με εμβόλια που βασίζονται στις παραδοσιακές τεχνικές και περιλαμβάνουν πολύ περισσότερους αντιγονικούς στόχους (όπως για παράδειγμα αυτά των αδρανοποιημένων ιών); Ήδη έχουν εμφανιστεί μερικώς ανθεκτικά μεταλλαγμένα στελέχη στα νέα μονο-αντιγονικά γονιδιακά εμβόλια [15].
Ως εκ τούτου, είναι επικίνδυνη ανοησία να μιλάμε για ανοσία αγέλης με χρήση τέτοιων εμβολίων. Όχι τόσο γιατί δεν χτίζουν IgA μεσολαβούμενη ανοσία στους αναπνευστικούς βλεννογόνους και επομένως δεν εμποδίζουν την μετάδοση του ιού [16]. Περισσότερο γιατί όσο πιο μαζικός και εκτεταμένος είναι ο εμβολιασμός απέναντι σε ένα ταχέως μεταλλασσόμενο ιό, τόσο αυξάνεται η πίεση της φυσικής (μάλλον τεχνητής) επιλογής να επιβιώσουν και να επικρατήσουν μεταλλαγμένα στελέχη ανθεκτικά στα εμβόλια, εξαντλώντας έτσι πολύ πιο γρήγορα το χρονικό διάστημα προστασίας των εμβολίων στους πληθυσμούς των ευπαθών και ηλικιωμένων που τα έχουν πραγματικά ανάγκη.
Το χειρότερο όμως είναι ότι συσσωρεύονται εμβολιοανθεκτικές μεταλλαγές στο γονίδιο της πρωτεΐνης ακίδας, οι οποίες μπορεί να συνδυάζονται με αλλαγές στην ειδικότητα πρόσδεσης στον κυτταρικό υποδοχέα ACE2 [17] ή ακόμα και με αναγνώριση νέων κυτταρικών στόχων (gain of function mutations). Υπ’ αυτή την έννοια ο μαζικός εμβολιασμός μπορεί να εξελιχθεί σε παγκόσμιο πείραμα κατευθυνόμενης μεταλλαξιγένεσης του ιού οδηγώντας σε διαιώνιση ή και επιδείνωση της επιδημικής κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, εισερχόμαστε σε ένα φαύλο κύκλο ατέρμονων εμβολιασμών, από τον οποίο ωφελημένη θα βγει, όχι η ανθρωπότητα, αλλά η φαρμακοβιομηχανία των εμβολίων μαζί με τα επιστημονικά και πολιτικά της φερέφωνα.
Από την άλλη πλευρά, το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό θνητότητας της νόσου (περίπου 0,2 % [18]) και η διακριτή κατανομή της θνητότητας αυτής όσον αφορά την ηλικία και τα υποκείμενα νοσήματα, σαφώς οριοθετούν ότι ο εμβολιασμός κατά του κορωνοϊού θα πρέπει να είναι στοχευμένος, όπως τόσα χρόνια συμβαίνει με τον αντιγριπικό εμβολιασμό [19]. Δηλαδή να συστήνεται ο εμβολιασμός με κριτήριο την εξατομικευμένη ιατρική εκτίμηση του κινδύνου να νοσήσει κάποιος σοβαρά από την ίωση, λαμβάνοντας υπόψη και την επιδεκτικότητά του να εμφανίσει περενέργειες από τα εμβόλια. Δυστυχώς όμως, ενώ για τα αντιγριπικά εμβόλια η συνταγογράφησή τους είναι υποχρεωτική [20], για τα πειραματικά εμβόλια κατά του κορωνοϊού δεν απαιτείται κανένα ιατρικό παραπεμπτικό, αφήνοντας τους πολίτες έκθετους σε μια ιατρική πράξη χωρίς υπεύθυνη ιατρική καθοδήγηση.
Ο στοχευμένος εμβολιασμός επίσης ενδείκνυται, γιατί εξασφαλίζει ένα υψηλό ποσοστό υγιών, μη εμβολιασθέντων ανθρώπων. Αφενός οι άνθρωποι αυτοί συντηρούν την παρουσία παραλλαγών του ιού, που εξακολουθούν να είναι ευαίσθητες στα εμβόλια, αφετέρου η φυσική ανοσία που θα χτίσουν έναντι του ιού, επειδή είναι πολύ πιο πολυσχιδής και πολυεπίπεδη από αυτή του εμβολίου, θα αποτελέσει τείχος προστασίας των εμβολιασμένων ευπαθών από μεταλλαγμένα στελέχη με ανθεκτικότητα στα εμβόλια.
Όμως οι αυτόκλητοι «προστάτες» της δημόσιας υγείας επιδιώκουν να συρρικνώσουν το πολύτιμο ποσοστό των μη εμβολιασθέντων υγιών ανθρώπων προσθέτοντας στο φόβο του θανάτου από κορωνοΐο, τον φόβο του κοινωνικού αποκλεισμού που θα φέρουν τα πιστοποιητικά εμβολιασμού. Από κάθε άποψη (νομική, ηθική, κοινωνιολογική, ψυχολογική κτλ.) τα πιστοποιητικά εμβολιασμού είναι απαράδεκτα. Περισσότερο θα αναπτύξουμε γιατί τα πιστοποιητικά αυτά είναι, όχι μόνο αθεμελίωτα επιστημονικά, αλλά και επικίνδυνα για την ατομική και δημόσια υγεία.
Φυσικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην προσπάθειά της να διατηρήσει κάποια επιστημονικά προσχήματα, ετοιμάζει ψηφιακά πράσινα διαβατήρια, που εναλλακτικά του εμβολιασμού, περιλαμβάνουν αρνητικό τεστ ανίχνευσης του κορωνοΐου ή βεβαίωση ανάρρωσης [21]. Και αυτά όμως ωθούν προς τον βολικό και δωρεάν εμβολιασμό, ανεξάρτητα αν ενδείκνυται ιατρικά, γιατί τα τεστ επιβαρύνουν οικονομικά τον πολίτη και θα πρέπει να επαναλαμβάνονται συχνά πυκνά αναλόγως της εργασιακής, κοινωνικής και ταξιδιωτικής δραστηριότητάς του.
Όμως, όπως τόσο καιρό έχουν επιβληθεί στους υγιείς πολίτες υποχρεωτική χρήση μάσκας και υποχρεωτική διενέργεια προταξιδιωτικού τεστ, ομοίως θα πρέπει να φοράνε μάσκα και να κάνουν τεστ και οι εμβολιασμένοι, γιατί και αυτοί είναι εν δυνάμει ασυμπτωματικοί φορείς, άρα και μεταδότες του ιού [15, 22]. Σε περίπτωση που δεν υποβληθούν σε αυτές τις υποχρεωτικότητες και οι εμβολιασμένοι, τότε η πολιτεία, σύμφωνα με τα δικό της αφήγημα, είναι υπόλογη για την διασπορά της επιδημίας μέσω των εμβολιασμένων ανθρώπων.
Η επιλεκτική ταξιδιωτική μετακίνηση και κοινωνικοποίηση εμβολιασμένων άνευ εξέτασης ενέχει τον κίνδυνο διασποράς και υπερμετάδοσης στελεχών του ιού με μεταλλαγές πιο μολυσματικές [23], που πολλαπλασιάζονται πιο γρήγορα στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα ή με μεταλλαγές ανθεκτικές στα εμβόλια. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι τελευταίες ενδέχεται να συνδυάζονται με αυξημένη μεταδοτικότητα ή νοσηρότητα του ιού. Κατά συνέπεια όχι μόνο είναι περιττά, αλλά δεν θα πρέπει να υφίστανται πιστοποιητικά εμβολιασμού, για να λήξει ομαλά ο κύκλος της επιδημίας και να μην έχουμε εκ νέου αναζωπυρώσεις.
Μια άκρως επικίνδυνη παράλειψη της πολιτικής της υγείας είναι ότι οι εμβολιασμένοι δεν υποβάλλονται σε τεστ αντισωμάτων κάποιες εβδομάδες μετά την δεύτερη δόση του εμβολίου [24]. Οι τίτλοι των αντισωμάτων είναι ο πιο εύκολος δείκτης (ο πιο σωστός είναι η ανοσοδραστικότητα των Τ-λεμφοκυτταρων) για να μετρήσουμε την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Η αποτελεσματικότητα-προστασία των εμβολίων κατά του κορωνοϊού, προϋποθέτει ένα ακμαίο ανοσοποιητικό σύστημα που πολλοί ηλικιωμένοι ή ευπαθείς ανοσοκατασταλμένοι (ασθενείς με αυτοάνοσα, μεταμοσχευμένοι, καρκινοπαθείς σε χημειοθεραπείες, αιμοκαθαιρόμενοι) δεν διαθέτουν. Εμβόλιο χωρίς εργαστηριακή επιβεβαίωση της ανοσίας που προκαλεί, δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ασφάλειας (όπως ισχύει για την μάσκα) που θέτει σε κίνδυνο τόσο την ζωή του εμβολιασμένου, όσο και την δημόσια υγεία από την διασπορά του ιού που θα προκαλέσει ένας που κυκλοφορεί ανυποψίαστα, απλά επειδή κατέχει μια βεβαίωση εμβολιασμού χωρίς αντίκρισμα σε πραγματική ανοσοποίηση.
Όμως πολύ περισσότερο ένοχη είναι η παράλειψη της πολιτείας να εισάγει τις θεραπείες των μονοκλωνικών αντισωμάτων [25, 26], που αποτελούν την μεγαλύτερη προς το παρόν επιστημονική επιτυχία στην αντιμετώπιση της ίωσης COVID19. Οι θεραπείες αυτές εφοδιάζουν τον ασθενή με έτοιμες «σφαίρες» (αντισώματα) κατά του κορωνοϊού χωρίς να χρειάζεται να τις κατασκευάσει το ανοσοποιητικό του σύστημα, όπως απαιτείται στον εμβολιασμό [27]. Η παθητική ανοσοποίηση των μονοκλωνικών αντισωμάτων έπρεπε να είναι η αιχμή του δόρατος της στρατηγικής καταπολέμησης του κορωνοϊού εν μέσω επιδημίας, εφόσον τα θύματά του είναι κυρίως ευπαθείς και ηλικιωμένοι με προβληματικό ανοσοποιητικό σύστημα. Η πεισματική ολιγωρία, -αν όχι άρνηση(;)- της πολιτείας να φέρει τις θεραπείες αυτές, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του καθηγητή Φαρμακολογίας Δημήτρη Κούβελα [28] από τον περασμένο Νοέμβριο, κοστίζει καθημερινά ανθρώπινες ζωές.
Η αιτία (μάλλον πρόφαση) πάνω στην οποία θεμελιώθηκε όλη η νέα (αντι)κανονικότητα των απαγορεύσεων, των περιορισμών και των υποχρεωτικοτήτων (μάσκες, τεστ) είναι ο γνωστός κίνδυνος κατάρρευσης του συστήματος δημόσιας υγείας. Εφόσον με τον στοχευμένο εμβολιασμό και κυρίως με τα μονοκλωνικά αντισώματα μειώνονται οι νοσηλείες και εισαγωγές σε ΜΕΘ και μπορεί να επιτευχθεί με το παραπάνω ο στόχος της αποσυμφόρησης τους συστήματος υγείας, γιατί αυτή η εμμονή με τον μαζικό εμβολιασμό και τα πιστοποιητικά εμβολιασμού; Γιατί στοχοποιείται τόσο πολύ ο φυσιολογικός τρόπος ζωής και πολιορκείται απηνώς το ανθρώπινο σώμα με τεχνητές παρεμβάσεις, που αποδεδειγμένα δεν ανέκοψαν (μάσκες, τεστ), ούτε αναμένεται να ανακόψουν (εμβόλια) την μετάδοση του ιού, μέχρι να «δαμάσει» την διασπορά του η φυσική ανοσία αγέλης;
Πελάτες αγαπημένοι, μάλλον υπήκοοι τέλειοι, της αναδυόμενης ιατροφαρμακοκρατίας δεν είναι οι υγιείς, αλλά οι χρόνια πάσχοντες, οι άνθρωποι δηλαδή που πρέπει να λαμβάνουν θεραπείες για να μπορούν να ζουν. Η εξάρτηση της φυσιολογικής κοινωνικής ζωής (εργασία, εκπαίδευση, ψυχαγωγία, ταξίδια, ίσως και εκκλησιασμός) από ένα εμβόλιο είναι το πρώτο βήμα της επιδιωκόμενης καθολικής εξάρτησης της ανθρώπινης ζωής από τα φάρμακα. Έτσι τα φάρμακα είναι οι αόρατες αλυσίδες της παγκόσμιας φυλακής που κατεργάζεται ο τεχνοκρατικός ολοκληρωτισμός, που κανείς δεν θα μπορεί να σπάσει χωρίς τίμημα για την ζωή του.
Ο φονικοί εγκλεισμοί, ο διωγμός της Εκκλησίας, οι νεές σπιναλόγκες [29], η συσκευασία σε σακούλες των νεκρών που αποδίδονται στον κορωνοϊό, και πολλά άλλα που προσβάλλουν και υποβαθμίζουν το ανθρώπινο πρόσωπο είναι μόνο η αρχή των όσων επιφυλάσσει για την ανθρωπότητα η σχεδιαζόμενη ηλεκτρονική «αναβάθμιση» του ανθρώπου [30] και το «ευαγγέλιο» της Μεγάλης Επανεκκίνησης [31].
Το θετικό από όλη αυτή την δοκιμασία του κορωνοϊού είναι ότι βαθμιαία αποδομείται στις καρδιές των ανθρώπων το είδωλο της υπερβολικής εμπιστοσύνης στην επιστήμη και την τεχνολογία, που με περισσή υπεροψία φιλοτέχνησε ο πολιτισμός του προηγούμενου αιώνα. Εκεί στο μυστικό χώρο της καρδιάς μια αφανής, πολύ προσωπική, επανεκκίνηση συντελείται. Μια αναθεώρηση με έντονη την συναίσθηση ότι η επιστήμη χωριζομένης αρετής πραγματικά είναι πανουργία [32]. Μια αναγέννηση, που αποστρέφεται την επιστροφή στην κανονικότητα της αποστασίας, της πλεονεξίας, της σαρκολατρείας, της εγωπάθειας, της επίδειξης και της διψυχίας που γέννησε την πραγματικότητα που ζούμε και κυοφορεί το δυσοίωνο μέλλον που έρχεται. Μια «μετάνοια ἀμεταμέλητος» (Β΄ Κορ. ζ΄ 10), που συνειδητοποιεί ότι χωρίς Ορθοδοξία και Ορθοπραξία η κόλαση ξεκινάει από αυτή την ζωή. Για άλλη μια φορά η ιστορία θα δείξει, ότι την τελική έκβαση των πραγμάτων δεν καθορίζουν τα αρρωστημένα μυαλά κάποιων, αλλά οι καρδιές των ανθρώπων, οι «καιόμενες» με πόθο Χριστού, που με πίστη αναφωνούν προς τον φιλάνθρωπο και παντοδύναμο Θεό: «Κύριε, ἐξέγειρον τὴν δυναστείαν σου καὶ ἐλθὲ εἰς τὸ σῶσαι ἡμᾶς» [33].
Καλή Ανάσταση!
Παύλος μοναχός,
Βιολόγος, MD Μοριακής Βιολογίας καὶ Βιοϊατρικής
Βουλευτήρια Αγίου Όρους.
Παραπομπές:
[1] https://medlineplus.gov/genetics/understanding/therapy/genetherapy
[2] https://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/35883-otan-o-agios-spuridonas-esose-ton-lao-apo-tin-thanatifora-panoli
[2] https://www.pemptousia.gr/2021/02/o-agios-charalampos-sozi-ton-pirgo-ke-alles-perioches-apo-epidimia-panolis
[4] https://enromiosini.gr/arthrografia/πως-σταμάτησε-η-χολέρα-στην-κωνσταντι
[5] https://www.agnikolaos.gr/images/stories/2021/223.pdf
[6] https://www.youtube.com/watch?v=8vzoOsQwVus
[7] https://www.youtube.com/watch?v=LW8gsbmvsE0
[8] https://www.youtube.com/watch?v=H19pItcnd2U
[9] https://eptanews.gr/protoselido/covid-19-eggyatai-o-emvoliasmos-ti-themeliodi-archi-toy-ippokrati-peri-ofeleein-i-mi-vlaptein/
[10] https://immunology.sciencemag.org/content/4/35/eaaw6647
[11] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7218962
[12] https://www.futuremedicine.com/doi/full/10.2217/fvl-2018-0008
[13] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7246018/
[14] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33429060/
[15] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7953441/
[16] https://theconversation.com/covid-19-vaccines-are-probably-less-effective-at-preventing-transmission-than-symptoms-heres-why-156611
[17] https://theconversation.com/what-is-the-ace2-receptor-how-is-it-connected-to-coronavirus-and-why-might-it-be-key-to-treating-covid-19-the-experts-explain-136928
[18] https://www.news247.gr/ygeia/g-ioannidis-mikroteri-apo-0-2-i-pragmatiki-mesi-thnitotita-toy-koronoioy.9023648.html
[19] https://www.capital.gr/epikairotita/3483125/up-ugeias-odigies-gia-ti-suntagografisi-antigripikon-embolion-kai-ton-emboliasmo-en-meso-koronoiou
[20] http://www.ish.gr/content/attachments2/09_2020/7203_ypourgeio-syntagografisi-antigripikon-emvolion_6209.pdf
[21] https://www.capital.gr/diethni/3532608/koronoios-erxetai-to-prasino-diabatirio-pos-tha-leitourgei
[22] https://www.naftemporiki.gr/story/1668903/covid-19-osoi-exoun-kanei-embolio-tha-prepei-na-sunexisoun-na-forane-maska
[23] https://www.the-scientist.com/news-opinion/a-guide-to-emerging-sars-cov-2-variants-68387
[24] https://www.capital.gr/epikairotita/3499843/mosialos-meta-ton-emboliasmo-tha-xreiazetai-test-antisomaton-gia-na-pistopoiithei-i-epituxia
[25] https://www.ema.europa.eu/en/documents/referral/regn-cov2-antibody-combination-casirivimab/imdevimab-covid19-article-53-procedure-conditions-use-conditions-distribution-patients-targeted_en.pdf
[26] https://www.ema.europa.eu/en/documents/referral/eli-lilly-company-limited-antibody-combination-bamlanivimab/etesevimab-covid19-article-53-procedure-conditions-use-conditions-distribution-patients-targeted_en.pdf
[27] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5328111/
[28] https://www.youtube.com/watch?v=zn_upyJtUMc
[29] https://www.youtube.com/watch?v=Tid-5WVly8U
[30] https://www.youtube.com/watch?v=sKm14DHH2hA
[31] https://www.pronews.gr/elliniki-politiki/kyvernisi/936870_great-reset-vivlio-emmesi-dilosi-toy-kmitsotaki-sto-grafeio-toy
[32] http://users.sch.gr/ipap/thematographia/plato-Menexenos-246e-247b.htm
[33] πρβλ. Ψαλμ. 79ος, στίχ. 3ος.
