Η Μάχη των Γιαννιτσών ήταν μία από τις πιο σημαντικές μάχες που κλήθηκε να συμμετάσχει ο ελληνικός στρατός κατά την διάρκεια του Ά Βαλκανικού Πολέμου. Η μάχη αυτή, μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών, διεξήχθη στις 19 με 20 Οκτωβρίου 1912, λίγες μέρες μετά την έναρξη του πολέμου. Πιο συγκεκριμένα, ο ελληνικός στρατός επιτέθηκε πρώτος εναντίον του εχθρού και μετά από δύο ημέρες σκληρού αγώνα και εξάντλησης των στρατιωτών, αναδείχθηκε νικητής. Όπως αποδείχτηκε, παρά τις απώλειες, η προσπάθεια των Ελλήνων να εκδιώξουν τους Οθωμανούς από την περιοχή ήταν επιτυχημένη και άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Μετά την νίκη στο Σαραντάπορο, οι Έλληνες αφού απέκτησαν τον έλεγχο της Δυτικής Μακεδονίας, άρχισαν να προελαύνουν προκειμένου να απελευθερώσουν την Κεντρική Μακεδονία, και πιο συγκεκριμένα την Θεσσαλονίκη. Η επιλογή της περιοχής των Γιαννιτσών έγινε εκ μέρους των Οθωμανών. Τα Γιαννιτσά αποτελούσαν μέχρι τότε ιερή πόλη για αυτούς και μάλιστα πολλές φορές την αποκαλούσαν «Μέκκα της Μακεδονίας», καθώς εκεί είχε ταφεί ο Γαζή Εβρένος, διακεκριμένος στρατηγός του 14ου αιώνα. Εκτός, όμως, από αυτό, η περιοχή ήταν εξίσου σημαντική, καθώς παρείχε πολλά στρατηγικά πλεονεκτήματα. Πέρα από το γεγονός, ότι επέτρεπε την ανάπτυξη των δυνάμεων άμυνας, καθώς και όπλων υποστηρίξεως, έφραζε και την κύρια οδό μεταξύ Έδεσσας-Θεσσαλονίκης.
Στις 18 Οκτωβρίου του 1912, ο οθωμανικός στρατός, καθοδηγούμενος από τον στρατηγό Χασάν Ταξίν Πασά, εγκατέστησε στην περιοχή την 14η Μεραρχία Σερρών, ενισχυμένη από τις δυνάμεις που συμπτύχθηκαν στο Σαραντάπορο. Ο οθωμανικός στρατός κατά βάση απαρτίζονταν από 5 μεραρχίες (ελλιπούς σύνθεσης), αποτελούμενες από 13 τάγματα πεζικού, 8 ίλες ιππικού και από 7 πυροβολαρχίες με 30 περίπου πυροβόλα. Από την άλλη, ο προελαύνων ελληνικός στρατός, με επικεφαλή τον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, κατευθυνόμενος προς τα βορειοανατολικά το βράδυ της ίδιας ημέρας, συγκροτούνταν από 5 μεραρχίες και 1 ταξιαρχία, ενώ ο συνολικός αριθμός των στρατιωτών ανέρχονταν στις 80.000. Σε αντίθεση με τους Έλληνες, οι Οθωμανοί οχυρώθηκαν σε ένα ύψωμα 130 μέτρων, από το οποίο ήλεγχαν ολόκληρη την πεδιάδα.
Το πρωινό της επόμενης ημέρας, η 2η και η 3η μεραρχία του ελληνικού στρατού επιτέθηκαν μετωπικά κατά του αντιπάλου, ενώ η 4η και η 5η αντίστοιχα συγκρούστηκαν με την δεξιά πλευρά του. Αυτή η μετωπική επίθεση των Ελλήνων ήταν αρκετά επώδυνη, καθώς αποκρούστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα πυρά του εχθρικού πυροβολικού. Ωστόσο, η επιτυχημένη αντιμετώπιση του εχθρού, από τις άλλες δύο μεραρχίες ήταν αυτή, που έκρινε, τελικά, την έκβαση της μάχης. Ο Ταξίν πασάς, βλέποντας ότι ο στρατός του περικυκλωνόταν σιγά σιγά από όλα τα σημεία, διέταξε την υποχώρησή του και άφησε στο πεδίο της μάχης μόνο τις πυροβολαρχίες και ένα μικρό τμήμα πεζικού για να «αποσυντονίσει» τους επιτιθέμενους.
Η επόμενη ημέρα ήταν και η πιο σημαντική, καθώς τα εναπομείναντα οθωμανικά στρατεύματα υποχώρησαν οριστικά. Μετά από αυτή την κίνηση των Οθωμανών η ήττα τους ήταν εμφανής. Στις 11 το πρωί, οι πρώτες ελληνικές στρατιωτικές μονάδες εισήλθαν στην πόλη των Γιαννιτσών, η οποία κατά βάση αποτελούνταν από μουσουλμανικό και χριστιανικό πληθυσμό, τόσο ελληνόφωνο, όσο και σλαβόφωνο. Αμέσως, οι Έλληνες έβαλαν φωτιά στην μουσουλμανική συνοικία της πόλης, ενώ άφησαν άθικτη την χριστιανική συνοικία αντίστοιχα. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι με την είσοδό τους στην πόλη, οι Έλληνες πήραν από τους αντιπάλους 11 κανόνια, καθώς και πολλές πολεμικές σημαίες.
Στο τέλος της ημέρας, όταν πραγματοποιήθηκε η καταμέτρηση των ανθρώπινων απωλειών, οι Οθωμανοί «υπερτερούσαν» με πολύ μεγάλη διαφορά σε σύγκριση με τους Έλληνες. Οι νεκροί του οθωμανικού στρατού ανέρχονταν στους 250, οι τραυματίες στους 1.000 και οι αιχμάλωτοι πολέμου στους 3.000. Σε αντίθεση με τις «ηχηρές» απώλειες των Οθωμανών στο πεδίο της μάχης, οι Έλληνες αριθμούσαν 188 νεκρούς και 973 τραυματίες.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η μάχη εκτυλίχθηκε μέσα σε συνθήκες καταρρακτώδους βροχής και πολλές φορές ο ελληνικός στρατός ήταν αναγκασμένος να πραγματοποιήσει επιθέσεις με τις λόγχες για να καταλάβει τις εχθρικές οχυρώσεις. Η επιτυχία της μάχης των Γιαννιτσών οφείλεται στις ενέργειες των Διοικήσεων και ορισμένων Ελλήνων ηγητόρων. Συχνά, χαρακτηρίζεται ως μία από τις πιο σπουδαίες και δύσκολες μάχες που έδωσε ο ελληνικός στρατός κατά την διάρκεια του Ά Βαλκανικού Πολέμου, λόγω των αντίξοων καιρικών συνθηκών, των προβλημάτων του εφοδιασμού και της έλλειψης πληροφοριών σχετικά με τις κινήσεις των Οθωμανών. Το τελευταίο μάλιστα, καθιστούσε, συχνά, αδύνατη την δημιουργία οργανωμένου σχεδίου επίθεσης. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο ελληνικός στρατός σε αυτή την προσπάθειά του, κατάφερε με επιτυχία να νικήσει τους Οθωμανούς και να προχωρήσει στον επόμενο «σταθμό», που ήταν η Θεσσαλονίκη.
