Γράφει ο Νίκος Μακρής
Μετά την ήττα των Ελλήνων στην μάχη της Αλαμάνας και το μαρτυρικό θάνατο του Αθανάσιου Διάκου στις 24 Απρίλη του 1821, πολλοί ήταν αυτοί που κυριεύτηκαν από τον φόβο. Επίσης, ο Ομέρ Βρυώνης και ο Κιοσέ Μεχμέτ βρήκαν το δρόμο ανοιχτό ώστε να κινηθούν προς το Μοριά. Η Επανάσταση κινδύνευε να καταπνιγεί, αλλά σώθηκε χάρη σε έναν άντρα. Τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.
Την εποχή εκείνη ο Ανδρούτσος βρισκόταν στην Ανατολική Στερεά. Ο Ομέρ Βρυώνης μιας και ήξερε τον Οδυσσέα από την αυλή του Αλή Πασά διότι και οι δύο ανήκαν στη σωματοφυλακή του, αποφάσισε να τον πλησιάσει με σκοπό να τον δελεάσει να πολεμήσει δίπλα του. Έτσι του έστειλε επιστολή λέγοντάς του πως αν το κάνει θα του δώσει πολλά πράγματα. Του πρότεινε να συναντηθούν στη Γραβιά. Ο Ανδρούτσος θα δεχτεί. Οι στόχοι του όμως θα είναι άλλοι.
Ο Οδυσσέας συγκαλεί συμβούλιο οπλαρχηγών παρουσία των Πανουργία και Δυοβουνιώτη. Κατέληξαν ότι ο Βρυώνης θα κατευθυνθεί μέσω Γαλαξιδίου και όχι μέσω του Ισθμού. Οι δύο γηραιότεροι καπετάνιοι διαφώνησαν με τον Ανδρούτσο με το να οχυρωθούν στο Χάνι.
Εν τέλει αποφάσισαν ο γερο-Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς να πιάσουν τις γύρω περιοχές και ο Οδυσσέας το χάνι. Δίπλα στον Οδυσσέα στάθηκαν 117 άντρες όπου μετέτρεψαν το χάνι σε ένα πρόχειρο οχυρό.
Ξημερώνοντας η 8η Μαίου, ο αλβανός Ομέρ Βρυώνης πλησιάζει με 9.000 άντρες. Εκεί θα δεχτεί καταιγισμό πυρών. Τότε αντιλήφθηκε ότι ο πάλαι ποτέ σύντροφος από το σεράι του Αλή, είναι αποφασισμένος να τον πολεμήσει. Πρώτα χτύπησε τις πλευρές όπου βρισκόταν ο Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς και μετέπειτα εστίασε στο Χάνι.
Ο Ομέρ στέλνει έναν δερβίση ως αγγελιοφόρο. Η αποστολή του ιερωμένου είχε τον λόγο της. Ο Ομέρ Βρυώνης γνώριζε ότι ο Ανδρούτσος είχε μυηθεί στον Μπεκτατσισμό, μια μουσουλμανική αίρεση με χριστιανικά στοιχεία και πόνταρε σε αυτό μήπως τον μεταπείσει. Ο δερβίσης προχώρησε έφιππος προς το Χάνι, αλλά ξαφνικά δέχθηκε μια σφαίρα στο μέτωπο κι έπεσε άπνους. Οι Οθωμανοί επιτέθηκαν κατά κύματα στο Χάνι. Ο Ανδρούτσος και οι άνδρες του κρατούσαν γερά. Ο Ομέρ Βρυώνης εξεμάνη με την ανικανότητα των αξιωματικών του και διέταξε και νέα επίθεση κατά το μεσημέρι. Και αυτή απέτυχε.
Τις πρώτες ώρες του δειλινού διέταξε κατάπαυση του πυρός. Επίσης έκανε ένα ακόμα μεγάλο λάθος. Είχε εκστρατεύσει δίχως πυροβολικό. Έτσι, διέταξε να φέρουν κανόνια από τη Λαμία. Ήταν αποφασισμένος την επομένη να ισοπεδώσει το χάνι. Ο Ανδρούτσος το αντιλαμβάνεται και μαζί με 110 παλικάρια επιχειρεί να κάνει ηρωική έξοδο.
Η θρυλική μάχη στο Χάνι της Γραβιάς κόστισε στον Ομέρ Βρυώνη 300 νεκρούς και 200 τραυματίες. Ο Ανδρούτσος με 120 άντρες είχε 6 νεκρούς και 2 τραυματίες.
Η μάχη αυτή εμπόδισε την κάθοδο του εχθρού στην Πελοπόννησο και αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αναγνωρίστηκε ως αρχηγός της Ανατολικής Στερεάς.
Δόξα και τιμή στο Λιοντάρι της Ρούμελης!
