Η «χρεωκοπία» του 2010 και τα εθνοκτόνα μνημόνια που ακολούθησαν, σημαδεύουν τα όρια και τα αδιέξοδα της προηγούμενης πορείας «ευημερίας μέσω δανεισμού». Έφεραν στην επιφάνεια ένα νέο κύμα «ριζοσπαστισμού» και εχθρότητας προς το μέχρι τότε κυρίαρχο πολιτικό σύστημα. Εκατομμύρια άνθρωποι κινήθηκαν με διαφόρους τρόπους (π.χ. γενικές απεργίες, συγκεντρώσεις στις πλατείες), εκφράζοντας ξανά βαθιές ανάγκες διεξόδου της Χώρας. Ο κυρίαρχος δικομματισμός δεκαετιών, μεταξύ ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, γκρεμίστηκε, αναδείχθηκαν νέες πολιτικές δυνάμεις και άλλαξε όλη η πολιτική γεωγραφία. Όμως, από τον Ιανουάριο του 2015 και μετά επανέρχεται μια νέα μορφή δικομματισμού και εναλλαγής εξουσίας, ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, με «σημαδεμένη» όμως και αυτήν την φορά την τράπουλα από την κοινή συμφωνία και ψήφιση του τρίτου μνημονίου.
Η λαϊκή διαθεσιμότητα και ο «ριζοσπαστισμός» υποχωρούν (επανεμφανιζόμενα ξανά στα παλλαϊκά συλλαλητήρια για την Μακεδονία ΜΑΣ), τα δε γεωπολιτικά ζητήματα έρχονται στο επίκεντρο και βαραίνουν την ατμόσφαιρα. Η εισβολή του κορωνοϊού θα παίξει καθοριστικό ρόλο, αφού ουσιαστικά θα καταργηθεί ο δημόσιος χώρος, θα απαγορευτούν οι συγκεντρώσεις, ακόμα και οι απλές συνευρέσεις σε σπίτια. Οι «καραντίνες» και η αποστασιοποίηση, μαζί με τον φόβο του θανάτου, τροφοδοτούν μια εσωτερική και δημόσια διαδικασία με πολύ ισχυρές κοινωνικές και ανθρωπολογικές συνέπειες. Πριν ακόμα εξέλθουμε από αυτό το ειδικό καθεστώς, ήρθε και ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος ορθά συνειδητοποιείται ως ορόσημο εισόδου σε μια νέα ιστορική φάση.
Βρισκόμαστε σήμερα μπροστά σε ένα παράδοξο γεγονός: Από την μια, η «μετάβαση» που επιχειρείται μέσω του ψηφιακού καπιταλισμού γίνεται με εντελώς «γυμνό» τρόπο. Προωθείται, δηλαδή, μέσα από ένα πραγματιστικό πλαίσιο που εχθρεύεται Αξίες και Ιδέες, θέλει να καταρρίψει κάθε ηθικό φραγμό στην πορεία προς τα υπερκέρδη, ενώ επιζητά με εμμονή να διαλύσει κάθε στοιχείο κοινωνικότητας στα Έθνη - Κράτη, και σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω μιας πολιτιστικής ισοπέδωσης και εγκατάστασης ενός μετανθρώπινου «δικαιωματισμού».
Από την άλλη, αυτός ο «γυμνός» τρόπος είναι αναγκασμένος να προωθεί την πιο μεγάλη ιδεολογική χειριστική επιχείρηση που γνωρίσαμε ποτέ, η οποία δεν στοχεύει απλά, όπως παλαιότερα, στην διαχείριση της περίσσειας εργατικής δύναμης, ούτε μόνο στην εύρυθμη λειτουργία του καταναλωτικού μοντέλου της «μαζικής δημοκρατίας». Τώρα, οι ίδιες οι ανάγκες της «γυμνής μετάβασης» οδηγούν στην γιγάντωση της κλίμακας χειρισμού και διαχείρισης τεράστιων λαϊκών ακροατηρίων. Απαιτούν έτσι την ανάδειξη και χρησιμοποίηση σε μαζική κλίμακα εργαλείων βιοπολιτικού ελέγχου. Επομένως, έχουμε μια «γυμνή μετάβαση», με την αποκαθήλωση όλων των Αξιών που υπήρχαν μέχρι σήμερα, ενώ παράλληλα δυναμώνει η ενεργοποίηση ενός τεράστιου χειριστικού μηχανισμού, που αποκτά τις διαστάσεις ενός παγκόσμιου ολοκληρωτισμού.
Η «γυμνή μετάβαση» αποσκοπεί να διαλύσει κάθε μορφής αντίσταση, να αποβάλει την πάλη και την ελπίδα για ένα καλύτερο κόσμο. Προσπαθεί να «τσιμεντώσει» την όψη του κόσμου, να επιβάλλει την ιδέα ότι αυτή η «μετάβαση» είναι «ο κόσμος όλος», ότι δεν υπάρχει τίποτα παραπάνω και παραπέρα. Επιδιώκει να κυριαρχήσει στο λαϊκό αισθητήριο, στην λεγόμενη «κοινή γνώμη». Η ενσωματωτική χειραγώγηση γίνεται περισσότερο μέσω του κοινωνικού παράγοντα, γι’ αυτό και κινούνται προς την χειραγώγησή του.
Δύο είναι οι κύριες μορφές που έχουν τροποποιηθεί μέσα από την πορεία των τελευταίων δεκαετιών, όσο αφορά το πολιτικό στοιχείο - επίπεδο: Η πρώτη αφορά την αποδομή-αποδρομή της δημοκρατίας στο αδιέξοδο της «μεταδημοκρατίας». Η δεύτερη αφορά την έννοια της εκπροσώπησης.
α) Η μεν δημοκρατία έχει πάρει προ πολλού την κατιούσα, με αυτό να βιώνεται καθημερινά. Ακόμα και η έννοια του Πολίτη δεν υφίσταται ως ουσιαστικό περιεχόμενο πλέον, παρά μόνο ως καρικατούρα και παρωδία την στιγμή των εκλογών. Η φθορά και η αποδομή - αποδρομή της δημοκρατίας είναι μια διαδικασία η οποία δεν άρχισε πρόσφατα. Συμπίπτει με μια μακροχρόνια μονιμότερη κρίση και ενισχύεται από την παθητικοποίηση της κοινωνίας. Η δημοκρατία και η λαϊκή κυριαρχία έχουν μετατραπεί σε μια φάρσα. Ακόμα και η εκλογική νομιμοποίηση γίνεται ολοένα και πιο διαβλητή, με την αήθη και παράνομη προσπάθεια απαγόρευσης κομμάτων που δεν είναι αρεστά στην κυβέρνηση και ο πολιτικός τους λόγος τής δημιουργεί τεράστια προβλήματα, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ξανά λόγος για νέα συστήματα ηλεκτρονικών παρεμβάσεων και κλοπής ψήφων. Και βεβαίως, ας μην ξεχνάμε την μη αποδοχή της λαϊκής θέλησης από το δημοψήφισμα του 2015, όταν στην κατεχόμενη πολιτικά Ελλάδα το θριαμβευτικό «ΟΧΙ» του 62% μετατράπηκε σε «Ναι σε όλα» μέσα σε λίγες ώρες.
β) Η εκπροσώπηση έχει, επίσης, υποστεί πολλές αλλοιώσεις. Με όσα έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν επόμενο να διαταραχθούν οι σχέσεις εκπροσώπησης, όπως αυτές είχαν ξεπηδήσει μέσα στην δυτική «μαζική δημοκρατία» μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην περίπτωση της Ελλάδος, η απαξίωση συνολικά της πολιτικής και του πολιτικού συστήματος, όπως και η επίδραση των σύγχρονων αποδομητικών θεωριών και η διαβρωτική επέλαση του νέου ατομικισμού που φέρει η μετανεωτερική συνθήκη, επέφεραν μεγάλη διαταραχή σε όλες τις σχέσεις εκπροσώπησης.
Την ίδια στιγμή, η καταπίεση, η εκμετάλλευση, η αβεβαιότητα και η χειροτέρευση των πνευματικών και των υλικών όρων της κοινωνίας δεν μπορούν να υπάρχουν χωρίς να γεννάται και η αντίθεση προς αυτές. Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει, ούτε καν ως τάση, η κοινωνική διαθεσιμότητα, να μην αναζητούνται δρόμοι και τρόποι έκφρασης και εκδήλωσής της. Βέβαια, υπάρχει σε άλλη μορφή από αυτήν που γνωρίσαμε το 2010-12. Έχει υποχωρήσει, αλλά δεν έχει εξαφανιστεί. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει με επίκεντρα βαθύτερα, δυσανάγνωστα, εν μέρει και αντιφατικά. Δεν υφίστανται διαθεσιμότητες του 80%, όπως τα χρόνια των μνημονίων, υπάρχουν όμως φύτρα και διαθέσεις ικανές να συγκροτήσουν ένα ισχυρό ρεύμα στην Ελληνική κοινωνία. Οι θεματολογίες (άρα και τα περιεχόμενα) αυτής της διαθεσιμότητας αφορούν:
α) Τα Εθνικά ζητήματα, όπου το ζητούμενο είναι να μην υποταχθεί η Χώρα, να μην υποχωρήσουμε σε «διευθετήσεις» και νέους γεωπολιτικούς αναδασμούς, να μην χάσουμε έδαφος και κυριαρχία.
β) Την διαθεσιμότητα αλλαγής, που υπάρχει πέρα από όσα ψευδώς υπόσχονται τα καθεστωτικά κόμματα και το πολιτικό σύστημα γενικότερα, πέρα από την επιθετική αγνόηση αυτής της διαθεσιμότητας αλλαγής που εκφράζει η κοινωνία επίμονα και με διάφορες μορφές, και σε γεγονότα - σταθμούς εμφανίζεται εμφατικά.
Η Ελλάδα διαθέτει έναν Λαό ανυπότακτο, «ζωηρό», με ανακλαστικά, αλλά και ευκολόπιστο και προδομένο πολλές φορές. Με διάθεση και αγώνες για την Ελευθερία. Ένας Λαός, ο οποίος -παρ’ όλες τις ειδικές κατεργασίες- δεν έχει υποταχθεί, διαθέτει πνευμόνια και αντισώματα. Αυτός ο Λαός θα προσφέρει ξανά, και θα συναντηθεί με τα ρεύματα και τις προσπάθειες ανάτασης νέων μεγάλων αγώνων. Αυτό δεν είναι ουτοπία, αλλά η συναισθηματική λογική και ο μονόδρομος ενός Έθνους, ενός Λαού, ενός Τόπου με Ιστορία και Πολιτισμό, αλλά και με Μέλλον ενάντια στις αντιξοότητες του σήμερα.
Γιώργος Μάστορας
